Należyta staranność - jaki ma wpływ na odszkodowanie z autocasco?

Kwestią, która ma ogromne znaczenie dla właścicieli pojazdów posiadających ubezpieczenie autocasco, jest możliwość skutecznego wyegzekwowania od ubezpieczyciela odszkodowania w przypadku kradzieży pojazdu. Większość ubezpieczycieli zawiera w Ogólnych Warunkach Ubezpieczeń zapisy, które uzależniają wypłatę odszkodowania od zachowania przez właściciela pojazdu należytej staranności przy zabezpieczeniu kluczyków do samochodu. Jakich zatem czynności należy się wystrzegać, aby bez narażenia się na wieloletni proces uzyskać odszkodowanie?

Mając na uwadze, że zawarte w Ogólnych Warunkach Ubezpieczeń pojęcie _ należytej staranności _ należy interpretować zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, tj. art. 355 § 1, należy zastanowić się, co trzeba wziąć pod uwagę analizując, czy doszło do zachowania należytej staranności.

Powszechnie akceptowany w doktrynie oraz orzecznictwie jest pogląd, który stanowi, że przy ocenie należytej staranności należy kierować się zasadami wynikającymi z ogólnego doświadczenia życiowego, osiągnięć techniki i wiedzy, odnosząc je do staranności, sumienności i zapobiegliwości przyjętej powszechnie w danej kategorii stosunków. Ustabilizował się także pogląd, zgodnie z którym przyjęty wzorzec należytej staranności ma charakter obiektywny, a jego stosowanie w praktyce polega najpierw na dokonaniu wyboru modelu, ustalającego optymalny w danych warunkach sposób postępowania, odpowiednio skonkretyzowanego i aprobowanego społecznie, a następnie porównaniu zachowania się dłużnika z takim wzorcem postępowania. Wzorzec taki wskazuje wymogi postępowania stawiane w danych warunkach. Ustalenie, że zachowanie danej osoby odbiegało od tego hipotetycznie ustalonego modelu oznacza, że osoba ta nie dołożyła należytej staranności.

Mając na uwadze, że czasami trudno jest ocenić, czy doszło do zachowania należytej staranności, należy wskazać na przykładowe sytuacje, w których sądy oceniały czy należyta staranność została zachowana.

Należy zwrócić uwagę na kilka sytuacji, które przez orzecznictwo nie zostały uznane za zachowanie należytej staranności. I tak, wymogów należytej staranności nie spełnia przechowywanie w godzinach pracy, przez właściciela ubezpieczonego pojazdu, kluczyków od samochodu w pomieszczeniu ogólnodostępnym, nie zamykanym na czas jego opuszczenia przez użytkowników.

Z niedochowaniem należytej staranności przy zabezpieczeniu kluczyków do pojazdu będziemy mieli także do czynienia w przypadku przechowywania kluczyków lub dokumentów do pojazdu w saszetce lub torbie, pozostawionej następnie bez nadzoru.

Należy zatem wystrzegać się sytuacji, w których kluczyki do pojazdu nie pozostają bezpośrednio w naszej bezpośredniej pieczy tj. nie znajdują się one w odzieży którą mamy na sobie.

Zgodnie z orzecznictwem, z zachowaniem należytej staranności będziemy mieli do czynienia w sytuacji pozostawienia przez kierowcę kluczyków w stacyjce skradzionego samochodu w czasie jego oględzin po kolizji. Nawet w przypadku wyjścia kierowcy z pojazdu, ale pod warunkiem, że pozostaje on z pojazdem w bezpośredniej bliskości i sprawuje nad nim osobisty nadzór.

W orzecznictwie przyjęto także, że należyta staranność zostaje zachowana w przypadku pozostawienia przez użytkownika kluczyków do samochodu prawidłowo zamkniętego i zaparkowanego na miejscu parkingowym, w kieszeni kurtki, którą następnie użytkownik powiesił na wieszaku w poczekalni zakładu fryzjerskiego, obok którego to wieszaka użytkownik siadł w odległości 2-3 metrów.

Jednocześnie w szeroko komentowanym orzeczeniu z 10 stycznia 2014 roku (I CSK 155/13) Sąd Najwyższy wskazał, że należyta staranność w zabezpieczeniu kluczyków będzie zachowana w przypadku, kiedy pozostają one pod stałym nadzorem właściciela, rozumianym jako bezpośrednia fizyczna styczność lub pozostawienie ich w zasięgu ręki. Do zachowania należytej staranności niewystarczające może być jednak umieszczenie kluczyków w niewidocznym miejscu w odzieży wierzchniej i nadzorowanie z niewielkiej odległości, w szczególności, jeżeli odbywa się to w warunkach, w których występuje ryzyko odwrócenia uwagi osoby dozorującej.

Okoliczność, czy doszło do zachowania należytej staranności jest badana przez sąd w odniesieniu do stanu faktycznego konkretnej sprawy. Aby mieć pewność, że nie zostanie nam zarzucony brak należytej staranności, kluczyki do pojazdu powinniśmy przechowywać w odzieży, którą mamy na sobie, a w innym przypadku, powinniśmy sprawować nad nimi chociaż wzrokową pieczę.

Należy pamiętać o tym, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd podkreślający ochronny charakter umowy ubezpieczenia. Ma to szczególne znaczenie przy interpretacji postanowień nieostrych, wprowadzających kryteria ocenne, do których należy m. in. obowiązek zabezpieczenia kluczyków _ z należytą starannością. _ W przypadku zamieszczenia w umowie postanowień, którym brakuje odpowiedniego doprecyzowania (np. poprzez zilustrowanie przykładami, jakie są sposoby zabezpieczenia prawidłowego i należytego), wykładnia umowy nie może dążyć do zaostrzenia wymagań stawianych ubezpieczającemu i ograniczenia obowiązku ubezpieczyciela. W takich wypadkach wątpliwości powinny być rozstrzygane na korzyść ubezpieczonego.

Autorka jest radcą prawnym w Malinowski, Płachta i Wspólnicy Radcowie Prawni i Adwokaci sp. p.