Handel zagraniczny. Rosja

Federacja Rosyjska, to bardzo atrakcyjny, chłonny i rozwijający się rynek. Prowadzenie interesów w Rosji nie jest jednak łatwe. Krajem rządzi Putin wraz z kasą urzędników z nim związanych oraz grupa wiernych i bogatych oligarchów. Starają się oni, co prawda, przywrócić dawną świetność, zmodernizować kraj i wprowadzić na ścieżkę wieloaspektowego rozwoju, często jednak stosują metody rodem z KGB.
„Imperium Rosyjskie”Kraj ma największą powierzchnię na świecie – 17 098 242 km2. Leży na dwóch kontynentach: w Europie i Azji. Północna część państwa oblewana jest przez Ocean Arktyczny. We wschodniej części, poprzez Cieśninę Beringa, sąsiaduje ze stanem Alaska, należącym do USA – głównego rywala podczas Zimnej Wojny. Pozostałą część otacza Ocean Spokojny. Od południa Federacja graniczy z Koreą Północną i Chinami, z którymi obecnie zacieśnia więzy gospodarcze. Kolejnymi sąsiadami Rosji są jej byłe republiki, wchodzące wcześniej w skład ZSRR (Zjednoczone Socjalistyczne Republiki Radzieckie): Kazachstan, Azerbejdżan, Gruzja. Moskwa nadal rości sobie prawa do odgrywania roli hegemona wśród byłych republik radzieckich, co utrudnia pokojową koegzystencję. Zachodnia granica Federacji znajduje się już na terenie Europy i współdzieli ją z Ukrainą, Białorusią i członkami Unii Europejskiej.

• Pobierz poradnik o handlu z Rosją Rosja posiada ogromną powierzchnię, jednak większość jej terenów nie nadaje się pod uprawę. Dodatkowo warunki klimatyczne są bardzo skrajne – od arktycznych po pustynne. Natura zrekompensowała to ogromnymi złożami surowców naturalnych, szczególnie ropy i gazu ziemnego.

Liczba mieszkańców, to około 142 mln osób, jednak stopień zaludnienia jest niski i nierównomierny. Na jeden kilometr kwadratowy przypada zaledwie 8,4 osób. Co gorsza, przyrost naturalny jest ujemny. Około 79,8% populacji to Rosjanie. Pozostali to Tatarzy, Ukraińcy, Baszkirzy, Czuwasze, Czeczeni, Ormianie i wiele innych. Narzuconym oficjalnym językiem Federacji jest rosyjski, jednak współistnieje on z niezliczoną liczbą innych języków mniejszości.

Rządy komunistów w XX wieku doprowadziły do znacznej sekularyzacji społeczeństwa. Z pośród niewielkiej liczby obywateli deklarujących się jako wierzący i praktykujący, około 15-20% to wyznawcy prawosławia, 10-15% to muzułmanie, a tylko około 2% to katolicy.
Kolos na glinianych nogachRosja nadal boryka się z wieloma problemami będącymi spuścizną wieloletnich rządów partii komunistycznej. Od upadku ZSRR w 1991 roku, udało się do pewnego stopnia zmienić model gospodarki z centralnie planowanej na rynkową. Przeprowadzone reformy doprowadziły do prywatyzacji większości gałęzi przemysłu z wyjątkiem energetycznego i obronnego. Głównymi dobrami eksportowymi są niezmiennie ropa, gaz ziemny, rudy żelaza i innych metali, drewno, węgiel kamienny. W sumie surowce stanowią prawie 80% rosyjskiego eksportu. Sprawia to, że jest on bardzo podatny na zmienność nastrojów i cyklów na światowym rynku surowców. Poza tym towarami eksportowymi są również produkty rolnicze, maszyny i broń.

Począwszy od 2007, Moskwa realizuje ambitny plan dywersyfikacji przemysłu i intensywnie wspiera rozwój nowoczesnych technologii. Dotychczasowe działania nie przyniosły jednak większych sukcesów. W efekcie, Rosja była bardzo mocno dotknięta kryzysem w latach 2008-2009. Spadające ceny surowców i zmniejszony dopływ zagranicznych walut zmusiły rząd do wprowadzenia pakietu antykryzysowego wartego 6,7% PKB. W 2009 w efekcie susz i pożarów w centralnej części kraju, wstrzymano eksport zbóż, co dodatkowo zmniejszyło wolumen eksportu. Dopiero wzrost cen ropy w 2011 pozwolił na ograniczenie deficytu budżetowego, zmniejszenie bezrobocia i spadek inflacji.
Samo państwo pozostaje głównym motorem napędowym gospodarki, a rynek zamówień publicznych jest oceniany na około 100 mld USD1. Dopóki budżet federalny rejestruje nadwyżkę, a rezerwy dewizowe rosną, ekspansywna polityka fiskalna będzie możliwa. Jednakże, ostatni kryzys pokazał słabość rosyjskiego modelu gospodarki. Przedłużające się spowolnienie gospodarcze na świecie może odwrócić korzystną sytuację. Pomimo iż większość tych rezerw utrzymywana jest w dolarze amerykańskim, Rosja stara się podnieść międzynarodową rangę swojej oficjalnej waluty - rubla. Obecny w historii Rosji od ponad 500 lat, w przeszłości padał ofiarą deprecjacji i hiperinflacji tak jak np. w latach 90-tych XX wieku. Szczególnie w czasach ZSRR, podobnie jak wszystkie waluty państw komunistycznych, chętnie był zastępowany przez dolara w nieoficjalnym obiegu. Od czerwca 2006 jego wartość jest kształtowana przez rynek. Co więcej, w 2010 Rosja i Chiny zdecydowały się zrezygnować z użycia dolara amerykańskiego i rozliczać transakcje handlowe w
swoich narodowych walutach. Wszystko po to, by w czasach kryzysu ochronić swoje gospodarki.

Choć w ostatnich statystykach Rosja plasuje się wśród 10 największych gospodarek2, jej kondycja wygląda dobrze jedynie na papierze. Rzeczywista sytuacja jest o wiele poważniejsza. PKB per capita to jedynie 17 000 USD, co daje 71 miejsce świecie. Średnia pensja wynosi około 810 USD i jest to słaby wynik jak na jedną z najpotężniejszych gospodarek. Liczba obywateli zaliczanych do klasy średniej zwiększyła się z 8 mln 2000 do ponad 55 mln. Jednak nadal około 13,7% Rosjan żyje poniżej granicy ubóstwa. Rozkład bogactwa jest bardzo nierównomierny. Większość PKB wytwarzane jest na terenie stolicy i okolic, co nie daje mieszkańcom innych prowincji większych nadziei na przyszłość pod rządami Moskwy. Tym bardziej, że na obszarach bezpośrednio graniczących z Chinami, można zaobserwować gwałtowny napływ chińskich imigrantów. Zasiedlają oni tereny do tej pory praktycznie nie zamieszkałe, a obfitujące w surowce naturalne tak potrzebne Chińskiemu Smokowi. Dodatkowo, spadająca liczba obywateli i starzejące się społeczeństwo
będzie tylko pogarszać sytuację.

Federacja Rosyjska bardzo zaniedbała również inwestycje w infrastrukturę inną, niż ta związana z przemysłem wydobywczym i zbrojeniowym. Już w momencie upadku ZSRR była ona w fatalnym stanie i w latach 90-tych XX wieku nie uczyniono nic, by tą sytuację zmienić. Dopiero w 2008 rząd zapowiedział plan modernizacji wart ponad 1 bln USD. Największym problemem pozostaje jednak korupcja o monstrualnych rozmiarach. W Europie jedynie Ukraina przewyższa Rosję pod tym względem. Korupcja i nepotyzm są obecne na wszystkich szczeblach władzy. Jak pokazał los przedsiębiorców walczących z układem (vide przypadek Michaiła Chodorkowskiego), jedynie przy posiadaniu wsparcia ze strony oficjalnych władz, można w Rosji działać z powodzeniem. Jest to jeden z elementów składających się na model rządów silnej ręki stworzony przez Putina i doskonale wpisujący się w tradycje historyczne rosyjskiej państwowości.

Opracowanie: Money.pl na podstawie CIA World Factbook.

Niedźwiedź śpiący na surowcach – relacje handlowe z Unią EuropejskąPierwszym krokiem w liberalizacji współpracy na linii UE – Rosja było wzajemne przyznanie KNU3 w 1989. Następnie włączenie Rosji do systemu GSP4 i ostateczne sformalizowane relacji w czerwcu 1994 po przez podpisanie Układu o Partnerstwie i Współpracy. Sam dokument zawierał dość ograniczony katalog regulacji, ale stanowił początek procesu normalizacji stosunków w wielu dziedzinach. Niestety, duża liczba porozumień nie jest respektowana lub de facto martwa z winy zarówno Rosji, jak i państw członkowskich UE i ich partykularnych interesów. Pomimo tego UE jest obecnie najważniejszym partnerem handlowym Rosji. Eksportuje głównie maszyny, środki transportu, produkty chemiczne, rolne i tekstylia, których skumulowana wartość w 2011 wyniosła 108,4 mld EUR. W 2011 kupiła od Rosji w większości gaz ziemny, ropę i inne surowce naturalne o wartości około 199,5 mld EUR. W efekcie, UE odnotowuje deficyt w handlu na poziomie 91,1 mld EUR i powiększa się on z
roku na rok. Wspólnota jest również głównym inwestorem zagranicznym w Rosji, których skumulowana wartość w 2010 ukształtowała się na poziomie 120 mld EUR. Rosyjskie inwestycje w UE to jedynie 40 mld EUR.

Obecnie pogłębianie współpracy nie leży w interesie żadnego z partnerów. Monopolistyczna pozycja Gazpromu, kontrolowanego przez Kreml, wykorzystywana jest do rozgrywek politycznych z byłymi republikami radzieckimi, wchodzącymi obecnie w skład UE. Po drugie Moskwa stara się lawirować wśród szumnie podpisywanych deklaracji, układów i partnerstw z UE jako całością, a w tym samym czasie rozgrywa partykularne interesy z poszczególnymi członkami Wspólnoty, np. za pomocą zróżnicowania cen sprzedaży gazu. W odpowiedzi Rada Europejska stara się realizować tzw. wspólną politykę energetyczną w ramach trzeciego pakietu energetycznego z marca 2011. Jego głównym założeniem jest rozdzielenie wytwarzania energii elektrycznej, wydobycia gazu oraz sprzedaży od ich przesyłu. Najbardziej widocznym efektem jest rozpoczęte we wrześniu 2012 roku postępowanie antymonopolowe przeciwko Gazpromowi. Jego efektem ma być nie tyle uniezależnienie Europy od dostaw z Rosji, ale współpraca na bardziej stabilnych i rynkowych warunkach.
Dodatkowym cieniem na współpracy handlowej kładą się kwestie przestrzegania praw człowieka, ingerencje Moskwy w sprawy swoich byłych państw wasalnych, w tym Ukrainy, jak również ostatnia wojna rosyjsko-gruzińska i inne. Rosja zdaje sobie obecnie sprawę z tego, że nie może ignorować istnienia UE w polityce światowej, ale jednocześnie chciałaby czerpać korzyści z wymiany ekonomicznej i naukowej bez spełniania warunków stawianych przez samą UE.

Z drugiej strony, Wspólnota ma świadomość znaczenia wzajemnej współpracy i stara się wymóc na Moskwie prodemokratyczne zmiany i stworzenie równorzędnej współpracy, lecz bez zdecydowanych działań. Brakuje wspólnego stanowiska państw członkowskich i woli politycznej do wykorzystania istniejących mechanizmów. Co więcej, UE obecnie koncentruje się głównie na kwestii reanimacji strefy euro i rozwiązaniu problemów z nadmiernym zadłużeniem. Wzajemne relacje pozostaną więc oparte raczej na zasadzie wspólnych interesów niż wspólnych wartości. Szansą na poprawę i dalszy rozwój jest przystąpienie Rosji do WTO w lipcu 2012 oraz ujednolicenie stanowiska UE w stosunku do wschodniego partnera.
Polska nadal wasalem czy już partnerem?Po II Wojnie Światowej Polska znalazła się w strefie wpływów Związku Radzieckiego. Choć formalnie niezależna, wszystkie decyzje podejmowane przez rządy PRL były ściśle konsultowane z Moskwą. Przedmioty wymiany handlowej były podporządkowane rosyjskim planom w ramach współpracy w RWPG i sama Rosja była głównym partnerem handlowym. Dopiero w wyniku wydarzeń z 1989 i po wprowadzeniu demokratycznych oraz wolnorynkowych reform wymiana handlowa Polski z Federacją Rosyjską nabrała bardziej liberalnego charakteru. Obecnie Rosja jest dla Polski drugim partnerem handlowym po UE. W ostatniej dekadzie wartość eksportu wzrastała bardzo dynamicznie, z 0,86 mld USD w 2000 do 6,6 mld USD w 2008. Kryzys z 2009 skutkował spowolnieniem, ale już w 2010 odnotowano 32% wzrost. Na tle całej UE Polska plasuje się na czwartym miejscu wśród państw eksportujących do Rosji.
Bardzo ważny jest fakt, że coraz większą rolę w polskim eksporcie odgrywają towary wysoko przetworzone, w tym produkty przemysłu elektromaszynowego. Udział tej grupy towarowej to obecnie 37% wszystkich dostaw na rynek rosyjski. Wysoki udział mają również produkty rolno-spożywcze. Ich wolumen stanowi 1/4 eksportu do krajów pozaunijnych. W 2010 osiągnął wartość prawie 1 mld USD., co przekłada się na 15% udział polskiego eksportu do Rosji. Poza tym sprzedajemy również wyroby przemysłu chemicznego (20%), drzewno-papierniczego (8%), metalurgicznego (8%) i lekkiego (5%). Polski import opiera się głównie na produktach mineralnych, szczególnie na ropie i gazie ziemnym. W 2010 stanowiły one 73,5% importu z Rosji. Silne uzależnienie od dostaw tych surowców przekłada się na znaczny deficyt w wymianie handlowej. Ponadto importowane są również wyroby przemysłu chemicznego, metalurgicznego i drzewnego.

Źródło: WPHI Ambasady RP w Federacji Rosyjskiej. Waluta: mln USD

Polskie inwestycje zagraniczne w Rosji od 2003 ulegały stałem zwiększeniu i na koniec 2011 ich skumulowana wartość wyniosła około 704 mln USD5. Polskie firmy inwestują głównie w przemysł przetwórczy, nieruchomości, handel hurtowy i detaliczny, działalność finansową, wydobycie surowców mineralnych oraz produkcję i przesył energii, gazu i wody. Natomiast skumulowana wartość rosyjskich inwestycji w Polsce to zaledwie 47,2 mln USD (stan na koniec 2010). Głównym powodem tak niskiej aktywności Rosjan w Polsce jest najprawdopodobniej niekorzystny klimat polityczny. Wszystkie transakcje wykupu przedsiębiorstw, szczególnie „strategicznych”, przez rosyjski kapitał są postrzegane jako zagrożenie dla suwerenności kraju i w efekcie utrudniane lub uniemożliwiane.

Polak i Rosjanin – dwa bratanki?Prowadząc rozmowy z Rosjanami trzeba pamiętać, że nasze kultury są do siebie bardzo zbliżone i dlatego też w krytycznych sytuacja wystarczy zdać się na intuicyjne zachowania. Trzeba jednak pamiętać o kilku fundamentalnych różnicach. W bezpośrednich kontaktach należy zadbać przede wszystkim o dobre relacje osobiste i związki personalne. Zaszłości historyczno-kulturowe wytworzyły wśród Rosjan nieufny stosunek do obcokrajowców i partnerów biznesowych. Wydaje się, jakby żyli w ciągłej obawie o zdradę. Dlatego im bardziej uda się zacieśnić relacje, tym większe szanse na udaną współpracę. Wszystkie działania muszą być jednak podejmowane z wyczuciem.

• Pobierz poradnik o handlu z Rosją Przyjęło się, że językiem handlowym z Rosją jest język rosyjski. Najlepiej osobiście się nim posługiwać lub ostatecznie skorzystać z usług tłumacza. Dobicie targu w języku angielskim może być bardzo trudne. Podczas samych negocjacji należy twardo i przekonywująco, acz uprzejmie, bronić swojego stanowiska. Oczywiście wymaga to doskonałego przygotowania. Wspomniany syndrom nieufności i niewiary w czyste intencje partnera mogą bardzo utrudnić negocjacje. Zarozumiałość, nieprzejednane stanowisko, niedotrzymywanie danego słowa czy krętactwo przyniosą wyłącznie utratę zaufania, a w najgorszym wypadku zerwanie kontaktów. Podczas negocjacji Rosjanie mogą reprezentować bardzo zmienny temperament. Na początku spotkania mogą reprezentować zdystansowane choć przyjazne nastawienie, by w połowie rozmów głośno wyrażać niezadowolenie, wrzeszczeć na rozmówców i ulegać emocjom. W tym punkcie negocjacje mogą być szczególnie skomplikowane. Samo ich zakończenie to ponowny zwrot w zachowaniu, uspokojenie, przyjacielskie uściski dłoni i szczery uśmiech. W nieprzewidzianych sytuacjach Rosjanie często gubią się, chaotycznie stosują wszystkie metody lub zaciekle bronią. W kluczowych momentach mogą przejść od merytorycznych rozmów do bezceremonialnych, personalnych ataków, które to uważają za całkiem normalne. Należy liczyć się z tym, że rosyjscy negocjatorzy mogą doprowadzić do kryzysu lub konfliktu, ale jednocześnie znaleźć doskonałe jego rozwiązanie.

W przypadku przygotowywania kontraktu lub innego formalnego dokumentu obowiązującego obie strony, wszystkie zapisy muszą być jasne i przejrzyste. Rosjanie mają skłonność do lawirowania oraz dość szerokich i daleko idących interpretacji. Podobnie terminy i ewentualne kary również musza być konkretnie sprecyzowane. W sytuacji, gdy wydaje się, że wszystko jest ostatecznie uzgodnione, możliwy jest scenariusz, że w ostatniej chwili kontrakt zostanie zerwany przez stronę rosyjską. Jest to ryzyko, które powinno być wkalkulowane we współpracę z naszymi wschodnimi sąsiadami.

Regularna, codzienna współpraca biznesowa z Rosjanami może być dość dużym zaskoczeniem dla przedsiębiorców obytych ze standardami europejskimi. Często może się zdarzyć, że telefony czy maile z Polski będą do pewnego stopnia ignorowane. Sam biznes traktują raczej jak hazard, szukając wymiernych i szybkich efektów. Od zagranicznych partnerów oczekują dostosowania do lokalnych warunków i narzucają swoje reguły gry. Punktualność i dokładność również nie są mocnymi cechami Rosjan. Postrzegają oni kwestię czasu raczej przez pryzmat ludzi i wydarzeń niż konkretnych zadań i terminów. Skoro życie jest nieprzewidywalne, to ważniejsza od planowania jest umiejętność dostosowania się. Ponadto, dość powszechnym jest stosowanie podwójnej moralności. Inne standardy obowiązują dla „naszych”, a inne w stosunku do „obcych”. Dlatego tak ważne jest uzyskanie aprobaty swojej osoby i zacieśnienie relacji.

Koniecznie trzeba również pamiętać, że wspólne picie wódki, wznoszenie toastów i śpiewanie pieśni to kolejny i bardzo ważny przejaw „braterstwa”. Poziom zaufania jest wprost proporcjonalny do czasu spędzonego na wspólnym biesiadowaniu.
Poskromienie niedźwiedzia Przedsiębiorca pragnący podjąć działalność na terenie Federacji Rosyjskiej musi uwzględnić w swojej strategii specyficzne uwarunkowania, właściwe dla tego państwa. Głównym problemem jest mnogość barier taryfowych i poza taryfowych oraz nieprzewidywalność ich stosowania. Kontyngenty ilościowe na przetwory mięsne, wysokie cła na wybrane towary (np. cukier, tłuszcze, meble, niektóre wyroby metalurgiczne), kontyngenty wynikające z postępowań ochronnych (np. lampy elektryczne) to tylko niektóre przykłady.

Polscy przedsiębiorcy eksportujący mięso i produkty roślinne mogli odczuć sposób działania Rosjan między innymi w listopadzie 2005, kiedy to wprowadzono embargo na ich artykuły pod nieprawdziwymi, jak się później okazało, zarzutami fałszowania certyfikatów weterynaryjnych i fitosanitarnych. Import został wznowiony dopiero po dwóch latach. Co więcej, większość towarów sprzedawanych na terenie Rosji musi być zgodna z rosyjskimi standardami, które są niejednokrotnie bardziej restrykcyjne niż unijne. Część z nich podlega obowiązkowej certyfikacji zgodności, przeprowadzanej przez autoryzowane laboratoria, bez której nie zostanie dopuszczony do obrotu. Istnieje również kategoria dóbr podlegających dobrowolnej certyfikacji. Oznacza to, że towar może być wwieziony do Rosji, ale bardzo trudno będzie go sprzedać bez certyfikatu zgodności. Sam proces certyfikacji jest dość długotrwały, jak i kosztowny.

Federacja Rosyjska posiada również bardzo złożoną strukturę administracyjną. Wynika to, między innymi, z zajmowanego obszaru. Każdy z krajów, obwodów, okręgów i wydzielonych miast (Moskwa oraz St. Petersburg), wchodzących w skład Federacji, charakteryzuje się rozbuchaną strukturą administracyjną. W efekcie, w początkowym okresie działalności może być bardzo trudne lub wręcz niemożliwe prowadzenie aktywnych przedsięwzięć w skali całego państwa. Co więcej, od decyzji władz federalnych i regionalnych zależna jest możliwość samej realizacji inwestycji. Przeprowadzenie oficjalnych procedur oraz uzyskanie pozwoleń jest zazwyczaj długotrwałe i wymaga przebrnięcia przez rozbudowaną biurokrację. Sytuacji nie ułatwia duża zmienność i nieprzejrzystość aktów prawnych, jak również odmienna ich interpretacja, zależna od danego urzędnika czy okręgu.

Kolejny aspekt, to rosyjska Służba Celna. Reprezentuje ona bardzo zasadnicze i dokładne podejście do wszystkich procedur. Z powodu nawet najmniej istotnej rozbieżności pomiędzy stanem faktycznym a dokumentacją, czy niedopełnienia wszystkich czynności, celnicy są w stanie poddać transport bardzo długotrwałej i skrupulatnej rewizji lub nałożyć niekorzystne stawki celne a w najgorszym wypadku odmówić wjazdu na teren Federacji. Z tego powodu wielu przedsiębiorców decyduje się na eksport do Rosji za pośrednictwem firm zarejestrowanych na terenie Republik Bałtyckich. Przy kontroli towarów importowanych z tych państw, celnicy patrzą bardziej przychylnym okiem.

Następny problemem, z którym musi zmierzyć się Polski przedsiębiorca, jest brak ochrony znaków towarowych i praw własności intelektualnej. W Rosji dość powszechny jest obrót podróbkami towarów na dużą skalę. Możliwe, że akcesja do WTO doprowadzi do poprawy sytuacji, ale nie warto mieć złudzeń. Podobnie jak w przypadku Chin, drastyczna zmiana sytuacji nie nastąpi w najbliższej przyszłości.

Firmy z Polski mogą również natknąć się na problemy kadrowe. Poza dużymi aglomeracjami trudno jest znaleźć dużą ilość wysoko wykwalifikowanych pracowników. Ponadto legalne zatrudnienie obcokrajowców jest obwarowane limitem zezwoleń, które to są stopniowo organiczne, by zmniejszyć krajowe bezrobocie.

Należy mieć również świadomość, że Rosja jest bardzo drogim państwem. Skutkuje to wysokimi kosztami prowadzenia działalności, szczególnie w stolicy. Podczas planowania ekspansji trzeba także wziąć pod uwagę fatalny stan infrastruktury, szczególnie transportowej. Może to utrudnić lub wręcz uniemożliwić inwestycję.

Wszystkie powyższe czynniki sprawiają, że przedsiębiorstwa, w tym wiele rosyjskich, działa w szarej strefie. Ocenia się, że osiąga ona rozmiary 1/4 PKB. Ponad wszystko, przedsiębiorca musi zmierzyć się jednak z wszechobecną korupcją. Niejednokrotnie jest to nie tyle alternatywa dla oficjalnych ścieżek, ale jedyny sposób na skuteczne działanie. Pomimo oficjalnych kar i obostrzeń, jest ona szeroko akceptowana na każdym szczeblu administracji. Taka specyfika kraju. Tutaj również polscy przedsiębiorcy mają pewne doświadczenia i nie będą zaskoczeni poziomem współpracy świata polityki i biznesu.
Jak zacząć? Mogłoby się wydawać, że specyfika kraju, jakim jest Rosja, może odstraszać od robienia tam interesów. Rozwijający się popyt na towary, które w Europie zachodniej mają swoje dobre czasy za sobą, przyciąga uwagę wielu polskich inwestorów.

W Rosji istnieje wiele form prowadzenia działalności, kilka z nich nie ma swojego odpowiednika w Polsce. Najpopularniejszą z nich jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Udziałowcy odpowiadają za zobowiązania do wysokości wkładu wpłaconego lub zadeklarowanego, ale niewpłaconego. Zazwyczaj zawiązywana na czas nieokreślony. Spółki z kapitałem zagranicznym traktowane są na równi z krajowymi. Ponadto, w odróżnieniu do prawa Polskiego, ma ona prawo rozpoczęcia działalności już w momencie formalnej rejestracji (brak instytucji spółki w stanie organizacji). Minimalny kapitał zakładowy wynosi około 10 000 rubli. Często można spotkać propozycje zakupu formalnie istniejącej spółki z wszystkimi wymaganymi dokumentami. Wiąże się to jednak z ryzykiem wzięcia na siebie potencjalnych zobowiązań wobec państwa lub innych przedsiębiorstw, o których nie było mowy w momencie zawierania transakcji. Jak zawsze w biznesie, należy kierować się rozsądkiem i daleko posuniętą ostrożnością.

Inną popularną formą prowadzenia działalności przez polskie przedsiębiorstwa jest przedstawicielstwo. Zgodnie z Kodeksem Cywilnym Federacji Rosyjskiej, przedstawicielstwo jest jedynie reprezentantem interesów osoby prawnej i jako takie, nie może prowadzić działalności gospodarczej. Nie ma osobowości prawnej i służy zazwyczaj do celów promocyjnych i reklamowych. Jeżeli celem polskiego przedsiębiorstwa jest jedynie pozyskanie partnerów na terenie Rosji, a realizacja kontraktu nastąpi na terenie Polski, jest to idealna forma. Oferuje unikalną możliwość zatrudnienia do pięciu cudzoziemców bez konieczności uzyskania pozwolenia na pracę.

Kolejnym sposobem na rozpoczęcie działalności w Rosji jest filia. W najprostszym ujęciu jest to wydzielony oddział spółki, który znajduje się w innym państwie. Może być stworzona w celu prowadzenia takiej samej działalności, jak spółka-matka, ale na innym terytorium. Ograniczona jest zapisami w dokumentach statutowych tejże. Działa na bazie nadanych pełnomocnictw oraz określonego regulaminu, wydanego przez spółkę-matkę.

Dla celów podatkowych, Kodeks Skarbowy Federacji nie rozróżnia przedsiębiorstw rosyjskich, zagranicznych, przedstawicielstw czy filii. Jeżeli uzyskują one przychody na terenie Federacji to są zobowiązane odprowadzać podatek dochodowy. Wszystkie firmy składają kwartalne deklaracje podatkowe, a sam okres podatkowy, podobnie jak w Polsce, wynosi jeden rok. Stawka podatku dochodowego wynosi 24%. Oprócz tego, na przedsiębiorstwa nakładane są również podatki federalne (VAT, podatek akcyzowy, dochodu organizacji, za korzystanie z obiektów przyrodniczych, wodny, od wydobycia zasobów naturalnych), regionalne (np. od majątku organizacji, od gier hazardowych, podatek transportowy), miejskie (np. od ziemi). Za płatnika VAT są uważane praktycznie wszystkie przedsiębiorstwa działające na terenie Rosji. Przy wwozie towarów na teren Federacji, są one opodatkowane według tej samej stawki, jak towary krajowe, tj. 18%.

Samo znalezienie partnera do współpracy nie powinno być trudne. W Rosji odbywa się mnóstwo różnego rodzaju targów i wystaw. Niestety, koszt wystawienia się na takich targach jest dość wysoki. Oczywiście można skorzystać z usług pośredników, mających duże doświadczenie we współpracy i nawiązywaniu relacji. Jednak z uwagi na wspomniany powyżej osobisty stosunek Rosjan do partnerów biznesowych, warto budować współpracę osobiście. Wymaga to dużego wysiłku i nakładów, ale efekt będzie o wiele lepszy.
Transakcje walutoweBank Centralny Federacji Rosyjskiej (CBR) prowadzi zarządzanie płynnym reżimem walutowym. Kurs rubla jest w pełni wymienialny, powiązany z koszykiem EUR-USD (55% dolar, 45% euro) ze stopniowo rozszerzanym zakresem wahań. Oznacza to, że bank centralny pozwala sobie na interwencje na rynku walutowym w przypadku gwałtownych wahań kursu. Według działającego od 2009 r. mechanizmu, wahania kursu rubla są ograniczone przez płynny korytarz, który jest automatycznie przesuwany w oparciu o specjalne zasady. Wcześniej, w następstwie wybuchu kryzysu finansowego, rubel znalazł się pod silną presją wynikająca z masowego odpływu kapitału zagranicznego z Rosji, któremu dodatkowo towarzyszył spadek przychodów z eksportu surowców kopalnych w związku z gwałtownym spadkiem ich cen. Pomimo interwencji banku centralnego, rosyjska waluta uległa deprecjacji o ponad 30%.

• Pobierz poradnik o handlu z Rosją Celem nowego mechanizmu jest równoważenie systematycznego braku równowagi między podażą a popytem na krajowym rynku walutowym. Ma on na celu promować stopniowe przejście do w pełni płynnego kursu walutowego. Od czasu wprowadzenia mechanizmu w 2009 r. CBR kilkukrotnie rozszerzał dopuszczalny zakres wahań kursu rubla, aby uzyskać większą elastyczność kursu.

Na rynku rubla dostępne są wszystkie podstawowe instrumenty walutowe: rynek FX spot oraz FX forward, opcje walutowe, czy swapy procentowe i walutowo-procentowe. Średni dzienny obrót na rynku spotowym to równowartość 20-30 mld USD (dla porównania na rynku złotego jest to 4-6 mld USD).

Polskie przedsiębiorstwa rozważające wymianę handlową z Rosją muszą pamiętać, że rosyjskie przepisy dotyczące wymiany walutowej są obszerne i skomplikowane, a za ich nieprzestrzeganie grożą wysokie kary.

Zagraniczne firmy mogą bez ograniczeń i bez zgody CBR otwierać trzy rodzaje rachunków: rachunek bieżący (typ T), rachunek inwestycyjny (typ I) oraz rachunek specjalny (typ C). Rachunek bieżący służy do obsługi transakcji handlowych (importowych i eksportowych) oraz do prowadzenia działalności operacyjnej przedstawicielstwa lub filii w Rosji. Rachunek może być używany do opłat podatków oraz składek ubezpieczeniowych i pokrywania innych wydatków. Rachunek inwestycyjny używany jest do różnych działalności inwestycyjnych, w tym zapłat za transakcje zbycia lub nabycia aktywów. Rachunek specjalny używany jest do inwestowania w papiery wartościowe rosyjskiego rządu.

Zagraniczne osoby prawne mogą swobodnie przekazywać środki walutowe do Federacji Rosyjskiej w nieograniczony sposób, o ile przestrzegane są przepisy celne. Z kolei wytransferowanie środków może odbywać się bez ograniczeń pod warunkiem, że przepisy celne są przestrzegane oraz jeśli te środki były wcześniej sprowadzone do Rosji lub tam zakupionej zgodnie z ustawodawstwem Federacji Rosyjskiej. W przeciwnym razie przekazywanie i wywóz środków walutowych podlega ograniczeniom określonych przez CBR.

Przedstawicielstwa i oddziały zagranicznych osób prawnych w Rosji mają wszystkie uprawnienia zagranicznych osób prawnych i nie są od nich wymagane dodatkowe licencje od banku centralnego w celu przeprowadzenia operacji walutowych. Ponadto przedstawicielstwa i oddziały mogą otrzymywać płatności w walutach obcych na ich rachunki walutowe bez ograniczeń i są zwolnione z obowiązkowego przekształcenia 75% swoich przychodów walutowych (wymóg obowiązuje dla rosyjskich firm). Ponadto transfer środków pomiędzy siedzibą główna przedsiębiorstwa a jej rosyjskim przedstawicielstwem lub filią może być przeprowadzone bez ograniczeń. Zagraniczne osoby prawne mają także prawo do otwierania rachunków bankowych poza granicami Rosji do prowadzenia działalności swoich przedstawicielstw i oddziałów znajdujących się wewnątrz Federacji Rosyjskiej bez uzyskiwania specjalnego pozwolenia od CBR.
Karą za nieprzestrzeganie regulacji jest utrata 100% z kwoty otrzymanej w wyniku przeprowadzonej transakcji.PodsumowanieRosja była głównym kierunkiem eksportowym Polski w czasach ZSRR. Po odzyskaniu suwerenności, uwaga większości przedsiębiorstw została skierowana na państwa Europy Zachodniej. Obecnie, w obliczu kryzysu w Unii Europejskiej, środek ciężkości może znowu przesunąć się na wschód. Rozwijający się rynek rosyjski jest wciąż żądny produktów, którymi zachód jest już stosunkowo nasycony po latach prosperity. Jest to ogromna szansa dla polskich przedsiębiorstw i sposób na podtrzymanie dodatniego wzrostu gospodarczego Polski. Wystarczy spojrzeć na współpracę z Rosjanami, nie przez pryzmat wzajemnych uprzedzeń, ale ogromnych możliwości. W przeciwieństwie do polityków, coraz więcej przedsiębiorców już się o tym przekonało.

1) Ministerstwo Gospodarki RP, WPHI Ambasady RP w Federacji Rosyjskiej
2) 9 miejsce według wielkości PKB - dane Banku Światowego za 2011
3) Klauzula Najwyższego Uprzywilejowania
4) Generalny System Preferencji
5) Dane ROSSTAT