CIT

Organa podatkowe stoją na stanowisku, iż w przypadku odpłatnego zbycia wierzytelności własnej osobie trzeciej po cenie niższej niż nominalna kosztem uzyskania przychodu może być jedynie jej wartość netto, po pomniejszeniu o podatek należny. Ze stanowiskiem powyższym można podjąć polemikę, stając na stanowisku, iż podatnik ma prawo do zaliczenia do kosztów prowadzonej działalności gospodarczej nie tylko wartości netto zbywanej wierzytelności, lecz również należnego i wykazanego przy pierwotnej transakcji podatku VAT.

Pod pojęciem "odpłatne zbycie wierzytelności" należy rozumieć wszelkie sytuacje, w których jedna ze stron przenosi odpłatnie na drugą, na podstawie umowy (sprzedaży, darowizny, zamiany) wierzytelność, której jest właścicielem. Szczegółowe uregulowanie powyższej kwestii na gruncie stosunków cywilno-prawnych zostało zawarte w art. 509 - 519 Kodeksu cywilnego.

Zbycie wierzytelności praktycznie zawsze jest wynikiem zminimalizowania skutków niemożności wyegzekwowania wierzytelności od dłużnika. Stąd też stwierdzić należy, iż w większości przypadków wierzyciel ponosi stratę przenosząc odpłatnie prawa majątkowe na osobę trzecią.

W związku z powyższym może powstać wątpliwość, czy dla podatnika podatku VAT, zbywającego wierzytelność z tytułu dostaw towarów lub usług stratą podatkową będzie również kwota należnego podatku VAT.

Organa podatkowe (m.in. pismo Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku z dnia 13 września 2004r. znak: BI/005-0692/04, pismo Naczelnika I Wielkopolskiego Urzędu Skarbowego w Poznaniu z nia 20 września 2004r. znak: ZD/423-220/04, pismo Naczelnika Lubuskiego Urzędu Skarbowego w Zielonej Górze z dnia 20 maja 2004r. znak: I-3/423/42/AŻ/04) stoją na stanowisku, iż w przypadku odpłatnego zbycia wierzytelności własnej osobie trzeciej po cenie niższej niż nominalna kosztem uzyskania przychodu może być jedynie jej wartość netto, po pomniejszeniu o podatek należny.

Organy podatkowe opierają swą interpretację na analizie art. 12 ust. 3 uCIT, do którego art. 16 ust. 1 pkt 39 odsyła oraz art. 12 ust. 4 pkt 9. W związku z powyższym jako przychód należny rozumieć należy - zdaniem organów podatkowych - wartość należności pomniejszoną zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 9 uCIT o należny podatek od towarów i usług.

Ze stanowiskiem powyższym można podjąć polemikę, stając na stanowisku, iż podatnik ma prawo do zaliczenia do kosztów prowadzonej działalności gospodarczej nie tylko wartości netto zbywanej wierzytelności, lecz również należnego i wykazanego przy pierwotnej transakcji podatku VAT.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 39 uCIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności chyba, że wierzytelność ta uprzednio, na podstawie art. 12 ust. 3, została zarachowana jako przychód należny. Tak więc bezspornym jest, iż aby strata na konkretnej transakcji zbycia wierzytelności mogła zostać zaliczona w poczet kosztów podatkowych podatnik musi wykazać, iż pierwotnie wierzytelność zbywana została zarachowana jako przychód należny.

Analizując art. 16 ust. 1 pkt 39 uCIT można skłaniać się do wnioskowania, iż wyraźne odesłanie do art. 12 ust. 3 ma jedynie charakter warunkujący. Oznacza to więc tylko i wyłącznie, iż aby móc mówić o koszcie podatkowym musi nastąpić pierwotnie zarachowanie wierzytelności do przychodów należnych.

W ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych brak jest definicji "straty" w powyższym ujęciu, jednak powszechnie uznaje się, iż pod pojęciem "straty" rozumieć należy ubytek w aktywach przedsiębiorstwa, który powstał w skutek przeprowadzenia określonej operacji gospodarczej. Powyższe oznacza, iż przedsiębiorca zbywając w cenie niższej wierzytelność ponosi stratę nie tylko w wartości netto, lecz również należny podatek VAT stanowi uszczuplenie jego aktywów.

Również analiza art. 15 ust. 1 uCIT skłania do wniosku, iż można mówić o spełnieniu przesłanek warunkujących uznanie wartości podatku VAT jako kosztu podatkowego, tym bardziej, iż transakcja zbycia wierzytelności (prawa majątkowego) jest odrębną transakcją, nie mającą bezpośredniego związku z transakcją pierwotną, w wyniku której powstała wierzytelność a jej związek z prowadzoną działalnością gospodarczą nie powinien budzić wątpliwości.

Decydując się jednak na zaliczenie do kosztów podatkowych wartości brutto wierzytelności należy uwzględniać stanowisko organów podatkowych, które zasadniczo będą negować prawo podatników do zaliczania w poczet kosztów równowartości podatku VAT prezentując profiskalne podejście do zagadnienia ustalania wysokości straty z tytułu zbycia wierzytelności.

Henryk Suchecki