Saktuarium Świętego Krzyża powstało na miejscu dawnego sanktuarium pogańskiego. Jak mówi ojciec Bernard Briks, superior klasztoru - "Cały fenomen Benedyktynów polegał na tym, że nie zniszczyli kultu religijnego, ale miejsce kultu pogańskiego zamienili na miejsce kultu Boga Jedynego".
Główny ekonom klasztoru Ojciec Karol Lipiński podkreślił, że sanktuarium Świętego Krzyża od dawna miało dla Polaków ogromne znaczenie. "To jest najstarsze polskie sanktuarium, które do obrony Jasnej Góry było pierwszym sanktuarium Polski. Prawie wszyscy królowie polscy byli na Świętym Krzyżu" - powiedział.
Sanktuarium ma i miało wielkie znaczeniem, ponieważ przechowywane są tam bezcenne relikwie, między innymi relikwie Świętego Krzyża.
Zgodnie z legendą pojawienie się relikwii w świętokrzyskim klasztorze jest związane z osobą Emeryka, syna króla Węgier, Stefana I. Młody książę miał w trakcie wizyty u swego wuja, Bolesława Chrobrego, zabłądził na polowaniu. Obiecał sobie, że jeśli odnajdzie drogę, to ofiaruje miejscowemu kościołowi posiadaną przez siebie relikwię Krzyża Świętego. Gdy ocalał, podarował ją właśnie klasztorowi na pobliskiej Łysej Górze.
W uroczystościach tysiąclecia klasztoru, oprócz wiernych z Polski, będą uczestniczą pielgrzymi z Węgier, z prymasem tego kraju, kardynałem Peterem Erdo na czele. Przywieźli ze sobą relikwie św. Emeryka. Podczas Węgierskiej Narodowej Pielgrzymki Odnowy Moralnej Narodu Węgrzy uczczą 50. rocznicę powstania budapesztańskiego przeciwko ZSRR.
Wczoraj kardynał Erdo odprawił dla nich Mszę w ojczystym języku. W homilii przypomniał m.in. o związkach między katolickimi wspólnotami Węgier i Polski sięgających czasów początków tych dwóch państw. Wspomniał również dwie wielkie rocznice, w związku z którymi Episkopat węgierski ogłosił rok 2006 rokiem modlitwy o duchową odnowę narodu - rocznicę wielkiego zwycięstwa pod Belgradem w 1456 r. oraz budapeszteńskiego powstania z roku 1956. Podkreślił, że u początków wydarzeń \'56 roku w Budapeszcie był protest poznański oraz sympatia dla narodu polskiego. \"W czasie naszego powstania na Węgry z Polski płynęła pełna prawdziwej miłości i przyjaźni pomoc w postaci ludzi, krwi i innych bezinteresownych darów\" - powiedział kardynał. \"Mój ojciec ponad dziesięć lat nosił zimowy płaszcz, który w 1956 dostał z polskich darów, i to nie tylko z potrzeby, ale przede wszystkim z uczuciowego do niego przywiązania\" - dodał prymas Węgier.