23 kwietnia mija 100. rocznica utworzenia we Lwowie z inicjatywy Józefa Piłsudskiego Związku Strzeleckiego. Początkowo ta paramilitarna organizacja zajmowała się tworzeniem szkół oficerskich, a w okresie II RP pełniła funkcje patriotyczno-wychowawcze wśród młodzieży.
NA CZWARTEK rano
Związek Strzelecki utworzono 23 kwietnia 1910 roku we Lwowie z inicjatywy m.in. Józefa Piłsudskiego, który kierował wówczas tajną organizacją wojskową Związkiem Walki Czynnej. Związek Strzelecki, stanowiący w rzeczywistości organ przysposobienia wojskowego, został oficjalnie zarejestrowany przez władze austriackie jako organizacja paramilitarna o celach społeczno-wychowawczych.
We Lwowie organizacja funkcjonowała pod nazwą Związku Strzeleckiego, zaś w Krakowie jako Towarzystwo Sportowe Strzelec. Na początku Związkowi szefował Wydział Związku Strzeleckiego, w skład którego weszli m.in. Władysław Sikorski (jako prezes), Medard Downarowicz, Aleksander Litwinowicz, Kazimierz Sosnkowski, Gustaw Daniłowski i Hipolit Śliwiński.
Z czasem dowództwo nad całością organizacji przejęła lwowska Komenda Główna Związków Strzeleckich, którą kierował Józef Piłsudski i szef sztabu Kazimierz Sosnkowski. Komendzie Głównej podlegały Komendy Okręgowe: we Lwowie (Galicja Wschodnia), Krakowie (Galicja Zachodnia) i Rzeszowie (Galicja Środkowa), a także Komenda Królestwa Polskiego i Komenda Zagraniczna. Dwie ostatnie funkcjonujące w zaborze pruskim i Królestwie Polskim działały w konspiracji.
Związek Strzelecki był organizatorem szkół podoficerskich i oficerskich, których adepci odbywali ćwiczenia na strzelnicach wojskowych oraz mieli możliwość legalnego zakupu broni i amunicji. Do Związku należały osoby z niemal wszystkich warstw społecznych i ugrupowań politycznych.
W maju 1913 roku w miejsce Komendy Głównej utworzono Wydział Wojskowy Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, którego komendantem wojskowym mianowano Józefa Piłsudskiego.
W momencie rozpoczęcia I wojny Związek Strzelecki liczył według różnych danych od ok. 6,4 tys. do ok. 8 tys. członków zrzeszonych w 200 kołach strzeleckich. Członkowie Związku stanowili trzon Legionów Polskich oraz Polskiej Organizacji Wojskowej. Głównymi działaczami Związku byli m.in.: Józef Piłsudski, Władysław Sikorski, Edward Śmigły-Rydz, Kazimierz Sosnkowski, Marian Kukiel, Włodzimierz Tetmajer i Walery Sławek.
Podczas dwudziestolecia międzywojennego Związek Strzelecki pełnił funkcję młodzieżowej organizacji społeczno-wychowawczej. Należała do niego przede wszystkim przedpoborowa młodzież, głównie rzemieślnicza i z obszarów wiejskich. Prowadził działalność z zakresu wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego, a także pełnił funkcję oświatową, organizując różnego typu kursy, pogadanki i odczyty oraz umożliwiając korzystanie z bibliotek i czytelni. Związek, związany blisko z obozem piłsudczyków, podlegał Ministerstwu Spraw Wojskowych, należał także do Polskich Związków Sportowych.
Struktura organizacji pokrywała się z wojskowo-administracyjnym podziałem kraju, składała się z 3 tys. oddziałów w ponad 140 obwodach i 15 okręgach. Tuż przed wybuchem II wojny do Związku należało ok. 500 tys. członków, którzy aktywnie uczestniczyli w działaniach zbrojnych.
Obecnie działa kilka organizacji paramilitarnych odwołujących się do ideałów Związku Strzeleckiego m.in. Związek Strzelecki i Związek Strzelecki "Strzelec" Organizacja Społeczno-Wychowawcza. (PAP)
akn/ ls/
