10 lutego roku 1923 w Monachium w wieku 77 lat zmarł niemiecki fizyk Wilhelm Conrad Roentgen, odkrywca promieniowania, które zrewolucjonizowało wiele dziedzin ludzkiego życia. W roku 1901 został pierwszym laureatem nagrody Nobla w dziedzinie fizyki.
Wilhelm Conrad Roentgen urodził się 27 marca 1845 w Remscheid-Lennep, w domu, w którym obecnie mieści się poświęcone jego pamięci muzeum.
Swojego największego odkrycia dokonał Roentgen 8 listopada 1895, w wieku 50 lat. Badał wówczas promienie katodowe - czyli strumień elektronów biegnący od katody do anody w rurze do wyładowań elektrycznych wypełnionej rozrzedzonym gazem. Zaobserwował, że kawałek kartonu pokrytego platynocyjankiem baru świeci pod wpływem niewidocznego, przenikającego nieprzezroczyste przeszkody promieniowania.
Roentgen szybko odkrył że dzięki nowemu promieniowaniu można wykonywać zdjęcia ukazujące wnętrze ciała (pierwsze zdjęcie, jakie wykonał przedstawiało szkielet dłoni jego żony, Berty i wymagało naświetlania przez 20 minut). Gdy Berta Roentgen zobaczyła kości swojej dłoni, była przerażona.
28 grudnia 1895 roku Roentgen opublikował wyniki swoich badań w czasopiśmie Wuerzburgskiego Towarzystwa Fizyczno - Medycznego. Dla nowo odkrytego promieniowania zaproponował nazwę "promienie X", obowiązującą do dziś w większości krajów. Jednak w Niemczech nazywane są promieniowaniem rentgenowskim. Podobnie jest w Polsce, Japonii, Turcji, Izraelu czy na Litwie.
Promieniowanie rentgenowskie to rodzaj promieniowania elektromagnetycznego, którego długość fali mieści się w zakresie od 10 pm (pikometrów) do 10 nm (nanometrów). Zakres promieniowania rentgenowskiego znajduje się pomiędzy ultrafioletem i promieniowaniem gamma. Skrótem nazwy jest promieniowanie RTG.
Wkrótce po odkryciu z promieniowania rentgenowskiego zaczęli korzystać lekarze. Dzięki niemu można było rozpoznawać złamania kości i choroby tkanki kostnej, choroby płuc. Później, dzięki środkom kontrastującym - siarczanowi baru stosowanemu w badaniach układu pokarmowego, związkom jodu podawanym do naczyń krwionośnych, dróg moczowych czy żółciowych oraz gazom używanym przy zdjęciach układu nerwowego rozwinęła się diagnostyka niemal wszystkich części ciała.
W latach 70. Godfrey Hounsfield, inżynier elektronik opracował technikę tomografii komputerowej, która pozwoliła na niezwykle dokładne badania całego ciała (w roku 1979 otrzymał za to nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny). Oprócz diagnostyki, promieniowanie rentgenowskie znalazło zastosowanie w leczeniu niektórych chorób. Jest też wykorzystywane do prześwietlania części maszyn (defektoskopia rentgenowska), badania skomplikowanych cząsteczek chemicznych (krystalografia rentgenowska), a obserwacje astronomiczne w tym paśmie doprowadziły do wielu ważnych odkryć.
Obecnie jako źródła promieniowania rentgenowskiego oprócz lamp z wolframową anodą, w którą uderzają rozpędzone elektrony wykorzystywane są synchrotrony oraz lasery rentgenowskie. Jednak najbardziej niezwykłym źródłem promieni X jest zwykła taśma klejąca. W roku 2008 na łamach "Nature" specjaliści z UCLA opublikowali doniesienie, że rozwijana w próżni taśma klejąca emituje promieniowanie rentgenowskie.
Dzięki odkryciu promieni X Roentgen otrzymał w roku 1901 pierwszą w historii nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Nie opatentował rezultatów swoich badań, zaś pieniądze z nagrody Nobla przekazał uniwersytetowi w Wuerzburgu. Podczas hiperinflacji po I Wojnie Światowej został zrujnowany i spędził resztę zżycia w wiejskim domu w Weilheim niedaleko Monachium.
Na część Roentgena IUPAC nazwała niestabilny i bardzo radioaktywny pierwiastek 111 Roentgenium (Rg). Wielu fizyków prowadziło badania nad promieniami katodowymi. Niewiele brakowało, by odkrycia nowego promieniowania dokonał Anglik William Crookes Zauważył on, że klisze fotograficzne leżące niedaleko rury wytwarzającej promienie katodowe były zaświetlone. Odesłał je wiec do producenta, przypisując zaświetlenie błędowi produkcyjnemu (PAP)
pmw/ ula/
