Austriacki minister obrony Norbert Darabos poinformował w czwartek o odkryciu nazistowskiego manifestu w krypcie na Placu Bohaterów obok pałacu cesarskiego w Wiedniu. W tym miejscu oficjalne delegacje składają wieńce w Dniu Święta Odzyskania Niepodległości.
Pismo zostało znaleziony w betonowej podstawie kilkutonowego, marmurowego sarkofagu, który przedstawia leżącą postać austriackiego żołnierza. "To prawdziwa sensacja" - powiedział minister Darabos podczas prezentacji dokumentu.
Krypta znajduje się w Bramie Zamkowej (Burgtor) - monumentalnym wejściu do cesarskiego pałacu Hofburg. Wzniesioną po wojnach napoleońskich budowlę uzupełniono w 1934 roku o Pomnik Bohaterów z kryptą.
Co roku - 26 października w dniu Święta Odzyskania Niepodległości i uchwalenia ustawy o neutralności wojskowej austriackie władze i międzynarodowe delegacje składają w tym miejscu wieńce i wiązanki kwiatów aby upamiętnić odzyskanie w 1955 roku suwerenności przez Austrię po 10-letniej kontroli ze strony sojuszniczych mocarstw.
Twórca monumentalnego dzieła, austriacki rzeźbiarz William Frass, ukrył 8 kwietnia 1935 roku w ponad metrowej, metalowej rurze manifest adresowany do rodaków. Mówi się w nim o "wieczystym zjednoczeniu upokarzanego narodu niemieckiego". W manifeście pojawia się wezwanie do "odrzucenia bratobójczych sporów i scalenia wielkiego niemieckiego narodu pod przywództwem nazistów i ich symbolicznego znaku - swastyki".
W stalowym pojemniku historycy odkryli kolejny zwitek papieru. Tym razem był to pacyfistyczny apel domniemanego współpracownika rzeźbiarza, Alfonsa Riedla. Nie wiadomo jak Riedl zdołał umieścić swoje przesłanie w tym samym pojemniku. Notatka była pisana pospiesznie i niestarannie. "Mam nadzieję, że przyszłe pokolenia nie będą musiały wystawiać pomników poległym w walkach między narodami" - napisał Riedl.
Historyczka Heidemarie Uhl powiedziała, że oba listy przedstawiają "kontrowersyjne i przeciwne spojrzenia na najnowszą historię Austrii". Historycy potwierdzili autentyczność obu dokumentów.
Za rekonstrukcję krypty zabrano się po innym, sensacyjnym odkryciu w maju, kiedy w jednej z dziesięciu ksiąg pamiątkowych, w których spisano nazwiska żołnierzy poległych w czasie II wojny światowej "w walkach o wolność Austrii", wyłożonej w krypcie Pomnika Bohaterów, odnaleziono nazwisko austriackiego SS-mana Josefa Vallastera - zbrodniarza wojennego, który brał udział w eksterminacji Żydów m.in. w niemieckim nazistowskim obozie zagłady Sobibór.
Specjalna komisja historyków odnalazła w krypcie nazwiska kilku innych nazistowskich zbrodniarzy. Nazwiska usunięto, a kryptę postanowiono gruntownie zrekonstruować.
Do kolejnej rocznicy odzyskania niepodległości powstać ma nowy projekt urządzenia miejsca pamięci. Zdaniem ministra Darabosa po wyjęciu pojemnika z nazistowskim manifestem nie zachodzi konieczność usunięcia całego sarkofagu.
Z Wiednia Andrzej Niewiadowski (PAP)
an/ lep/ ap/
