Ośrodek Studiów Wschodnich ma przygotować opinię, czy użycie przez "Die Welt" zwrotu "polski obóz koncentracyjny" było przejawem "niemieckiej polityki historycznej" - postanowił sąd w precedensowym procesie wytoczonym przez obywatela Polski wydawcy tego dziennika.
W poniedziałek Sąd Okręgowy w Warszawie uwzględnił jeden z trzech wniosków adwokatów powoda Zbigniewa Osewskiego o powołanie biegłych. Strona pozwana chciała oddalenia wszystkich wniosków.
Strona powodowa wniosła, by sąd zwrócił się do polskiego Ośrodka Studiów Wschodnich o wydanie opinii, czy zwrot "Die Welt" był przejawem niemieckiej polityki historycznej, czy też była to wypowiedź przypadkowa. Pełnomocnicy pozwanego byli temu przeciwni, bo "przedmiotem tego procesu nie jest niemiecka polityka historyczna". "Jej podmiotem mogą być też niemieckie media" - replikowali pełnomocnicy powoda.
Wnieśli też oni o powołanie przez sąd językoznawcy, by ocenił, czy zwrot "polskie obozy" może prowadzić do błędnego przekonania, że zorganizowali je i prowadzili Polacy, oraz psychologa społecznego - na okoliczność, czy tożsamość narodowa jest wartością społecznie pożądaną.
Pełnomocnicy pozwanych byli przeciwni i tym wnioskom. Podkreślali, że skoro warszawska prokuratura odmówiła niedawno śledztwa za zwrot "polski obóz", to wątpliwe jest też dochodzenie roszczeń z tego tytułu w procesie cywilnym. "A co to ma wspólnego?" - replikowali pełnomocnicy powoda.
Sąd uznał, że do wyjaśnienia sprawy niezbędna jest opinia OSW; ale nie językoznawcy i psychologa społecznego. OSW ma sześć miesięcy aby orzec, czy publikacja "Die Welt" uczestniczyła w kształtowaniu tzw. niemieckiej polityki historycznej, według której - jak mówiła sędzia Iwona Wiktorowska w postanowieniu sądu - "Polska współuczestniczyła w organizowaniu obozów koncentracyjnych podczas II wojny i czy prowadzi to do zrelatywizowania odpowiedzialności Niemiec za zbrodnie tego okresu".
Proces odroczono bezterminowo.
Osewski pozwał za naruszenie swych dóbr osobistych niemiecką spółkę Axel Springer AG, wydawcę m.in. "Die Welt". Chodzi o użycie przez gazetę w 2008 r. zwrotu "polnische Konzentrationslager Majdanek" (zaraz po tym "Die Welt" opublikował przeprosiny). Prokuratura Okręgowa w Warszawie przyłączyła się do sprawy po stronie powoda.
Osewski żąda przeprosin za naruszenie dóbr osobistych, jakimi są tożsamość i godność narodowa oraz prawo do poszanowania prawdy historycznej; zaniechania używania tych słów i wpłaty przez pozwanego 500 tys. zł na cel społeczny. Poczuł się dotknięty osobiście, bo jeden jego dziadek zmarł w obozie pracy, drugi był więziony w obozach koncentracyjnych w Niemczech. Zdaniem Osewskiego przeprosiny "Die Welt" nie były szczere, gdyż potem znów użyto tam słów o "polskim obozie zagłady".
Naczelny "Die Welt" Thomas Schmid, przesłuchany w drodze pomocy prawnej przed sądem w Berlinie zeznał, że była to niezamierzona pomyłka.
Polscy pełnomocnicy pozwanej spółki wnoszą o oddalenie pozwu, choć przyznają, że używanie takiego "wadliwego kodu pamięci", zwłaszcza przez niemieckie media, jest haniebne. Kwestionują, aby tożsamość narodowa czy prawo do poszanowania prawdy o historii narodu, podlegały ochronie jako dobra osobiste na podstawie kodeksu cywilnego - chroniona jest zaś pamięć zbiorowa. Strona powodowa replikuje, że katalog dóbr osobistych z kodeksu cywilnego jest katalogiem otwartym, a ochrona pamięci zbiorowej nie wyklucza dochodzenia roszczeń przez jednostkę.
W grudniu 2013 r. strony ogłosiły, że negocjacje ugodowe nie przyniosły efektu.
Początkowo SO odrzucił pozew, bo uznał, że sądy polskie nie są właściwe do rozstrzygania sporu wobec niemieckiej spółki prawa handlowego. W 2010 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie uznał jednak, że wydawca może być pozwany w Polsce, skoro artykuł rozpowszechniono w Polsce (w formie papierowej i elektronicznej) i w Polsce obywatel polski doznał krzywdy.
Niedawno PiS ogłosiło, że chce karania do 5 lat więzienia za używanie takich zwrotów, jak w "Die Welt". Sejm przyjął ten projekt do dalszych prac legislacyjnych.(PAP)
sta/ pz/
