Konieczna jest edukacja prawników, w tym prokuratorów, odnośnie zasad stosowania mediacji, która powinna być częściej stosowana, choć nie we wszystkich rodzajach spraw karnych - uznali w czwartek uczestnicy debaty w Prokuraturze Generalnej.
20 października w Polsce był obchodzony po raz czwarty Międzynarodowy Dzień Mediacji. Jego celem jest popularyzacja tej instytucji prawnej i upowszechnienie - podczas bezpłatnych porad i konsultacji - wiedzy na jej temat. Mediacja to pozasądowy proces dochodzenia do porozumienia w sytuacji konfliktu - przy udziale osoby trzeciej, neutralnej i bezstronnej - mediatora.
Jak ocenił Wojciech Zalewski z Katedry Prawa Karnego Materialnego Uniwersytetu Gdańskiego, wzrost znaczenia mediacji w różnego rodzaju sprawach wynika z ogólnoeuropejskich przemian i "humanizacji prawa karnego" oraz większego znaczenia przywiązywanego do praw osób pokrzywdzonych. "Dlatego uważam, że są podstawy do tego, żeby w przyszłość patrzeć z optymizmem mimo statystyk" - mówił.
Według przedstawionych danych liczba spraw zakończonych w prokuraturach w wyniku postępowania mediacyjnego zmniejszała się. W 2008 r. było to 1612 spraw, w 2009 r. - 1390 spraw, zaś w roku 2010 - 1326.
"Dlatego najprostszą drogą propagowania tej instytucji jest informowanie o niej, musimy postawić na edukację i uczyć o mediacji już na etapie studiów prawniczych. Mediacja zdaje egzamin i jest stosowana z powodzeniem w wielu państwach Europy Zachodniej" - powiedział prok. Mateusz Martyniuk, rzecznik prasowy Prokuratury Generalnej. Dodał, że im częściej będzie mowa o mediacji, tym szybciej w społeczeństwie wykształcą się wzorce kulturowe, które sprawią, że obywatele będą sięgali po ten sposób rozwiązywania konfliktu jeszcze na etapie postępowania prokuratorskiego.
"Wtedy sprawy nie będą trafiały przed sąd, bo jest to długotrwałe, kosztowne, a zapadły wyrok może być mniej satysfakcjonujący niż zakończenie sprawy w sposób bezkonfliktowy" - ocenił.
Także prok. Lidia Mazowiecka z PG wskazała, że istnieje konieczność zrozumienia przez prawników istoty mediacji także na poziomie psychologicznym. W związku z tym - jak powiedziała - potrzebne jest uczenie młodych ludzi rozwiązywania konfliktów bez przemocy.
Prokuratorzy zgodnie jednak uznali, że w mniejszym stopniu mediacje powinny być stosowane w sprawach konfliktów rodzinnych i przemocy w rodzinie. "Nie zawsze mediacja jest tu pożądana, bo mamy w tym przypadku do czynienia z nierównością stron, a ofiara powinna czuć się bezpiecznie" - zaznaczyła Mazowiecka.
W czwartkowej debacie zorganizowanej w siedzibie Prokuratury Generalnej, poza prokuratorami, wzięli udział także naukowcy oraz praktycy na co dzień zajmujący się mediacjami.
Mediacje są stosowane w postępowaniu przygotowawczym na podstawie przepisu Kodeksu postępowania karnego, który mówi, że "sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i oskarżonego, skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym". Zgodnie z K.p.k. "postępowanie mediacyjne nie powinno trwać dłużej niż miesiąc, a jego okresu nie wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego".
Kilka miesięcy temu komisja kodyfikacyjna prawa karnego przy resorcie sprawiedliwości opracowała projekt zmian w K.p.k. przewidujący m.in., że postępowanie w sprawie o występek zagrożony karą do trzech lat więzienia będzie można umorzyć za zgodą pokrzywdzonego, jeżeli przed rozpoczęciem przewodu sądowego w pierwszej instancji oskarżony pojednał się, w szczególności w wyniku mediacji, z pokrzywdzonym i naprawił szkodę.
Od 2005 r. obowiązują zaś przepisy dotyczące mediacji w sprawach cywilnych. Mediacja jest dobrowolna, jej podstawowym warunkiem jest zgoda obu stron konfliktu. Ugoda zawarta przed mediatorem ma, po jej zatwierdzeniu przez sąd, moc prawną ugody zawartej przed sądem. Jeżeli ugoda podlega wykonaniu w drodze egzekucji, sąd nadaje jej klauzulę wykonalności. Z kolei od dziesięciu lat w polskim prawie istnieje możliwość skorzystania z mediacji w sprawach nieletnich. (PAP)
mja/ bos/ gma/
