Dostęp do instytucjonalnej opieki nad dziećmi, skuteczna ochrona przed dyskryminacją kobiet w pracy, dłuższe urlopy rodzicielskie, także dla ojców - to, zdaniem ekspertów Instytutu Spraw Publicznych, niektóre ze sposobów na rozwiązanie kryzysu demograficznego.
W środę Instytut Spraw Publicznych oraz Fundacja im. Friedricha Eberta w Polsce zorganizowały w Warszawie debatę "Polityka społeczna wobec zmian demograficznych. Przykład Niemiec i Polski".
Eksperci ISP zwracają uwagę, że Polska jest jednym z krajów o najniższej dzietności w Europie. Kryzys demograficzny dotyka również naszych sąsiadów. Jak podkreślił dr Guenther Horzetzky, b. sekretarz stanu w Federalnym Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, Niemcy są o krok dalej - borykają się obecnie z problemami, z którymi Polska zetknie się dopiero za kilka lat.
Jego zdaniem najskuteczniejsze metody na kryzys demograficzny to aktywizacja zawodowa jak największej liczby osób w wieku produkcyjnym, migracje, czyli importowanie siły roboczej, a także polityka rodzinna skierowana zarówno do kobiet, jak i mężczyzn.
"Świadczenia pieniężne nie są decydującym czynnikiem. Stawiamy przede wszystkim na rozwój infrastruktury" - mówił Horzetzky.
Zwraca na to uwagę także prof. Irena E. Kotowska ze Szkoły Głównej Handlowej. "Rodziny muszą czuć, że ich wysiłek włożony w wychowanie dzieci jest doceniany. Nie chodzi tylko o dostępność do infrastruktury, ale także jakość tych usług. Nie tylko żłobki i przedszkola, ale cały system edukacji powinien być dostosowany do potrzeb rodziców. Obecnie nie jest, rodzice często żalą się choćby na organizację zajęć w młodszych klasach szkoły podstawowej" - mówiła Kotowska.
Zmiany demograficzne to nie tylko niski wskaźnik dzietności, ale także starzenie się społeczeństwa. "Wydłużenie życia ludności było przewidywalną konsekwencją poprawy warunków życia, polepszenia opieki zdrowotnej etc. Czego nie przewidzieliśmy, to faktu, że będzie się to wiązać ze spadkiem liczby ludności w wieku produkcyjnym" - podkreśliła Kotowska.
Jej zdaniem w obecnej sytuacji należy dążyć do jak najefektywniejszego wykorzystania potencjału tej grupy. Tymczasem, jak zauważyła, w naszym kraju wskaźniki zatrudnienia nie wyglądają dobrze, szczególnie w grupach osób starszych oraz najmłodszych, nie najlepiej jest także z zatrudnieniem kobiet.
Kotowska zaznaczyła, że oprócz oczywistych sposób na zwiększenie liczby pracujących - takich jak uszczelnienie systemu emerytalnego, wydłużenie wieku emerytalnego, zachęcanie do jak najdłuższego pozostawania na rynku pracy - trzeba pamiętać o dostosowywaniu przedsiębiorstw do tego, że starci pracownicy niebawem będą stanowić w nich większość, a nie, tak jak obecnie, ok. jedną czwartą. "Trzeba zmieniać warunki i organizację pracy" - uważa Kotowska.
Zwróciła także uwagę na potrzebę zapewnienia ludziom starszym, już niepracującym, godnego miejsca w społeczeństwie. Chodzi nie tylko o odpowiednie warunki, dostęp do świadczeń i usług opiekuńczych, ale także o postrzeganie ich roli. "Trzeba myśleć też o tym, jak zapewnić godny byt osobom starszym, którzy potrzebują opieki. To kwestia rozwoju usług opiekuńczych, my wciąż nie dostrzegamy wagi tej sprawy" - mówiła Kotowska.
Badania pokazują, że zmiany demograficzne związane są ze zmianą modelu rodziny: kobiety decydują się na dzieci coraz później, mają ich mniej. Na decyzje prokreacyjne mają wpływ obawy kobiet o pozycję zawodową, a także stosunkowa mała pomoc ze strony ich partnerów. Dlatego eksperci ISP sugerują, że cześć urlopów rodzicielskich powinna być obowiązkowa dla ojców. Obecnie urlop ojcowski, który wprowadzono w tym roku, trwa tydzień, a docelowo ma być wydłużony do dwóch tygodni. Eksperci postulują także wprowadzenie skuteczniejszej ochrony przed dyskryminacją kobiet w pracy, np. przy awansach. Ich zdaniem należy też wprowadzić wyższe ulgi podatkowa na dzieci oraz ulgi na zajęcia opiekuńczo-wychowawcze. (PAP)
akw/ pz/ gma/
