Promocja standardów prawnych w Europie Wschodniej i Azji Środkowej to jedno z zadań Polski; w państwach tego regionu widać poprawę, choć nadal wiele zobowiązań pozostaje w sferze deklaracji - uznali w poniedziałek uczestnicy debaty w Senacie.
Na temat gwarancji dla praw człowieka m.in. w Rosji, na Ukrainie, Białorusi i w Kazachstanie dyskutowali naukowcy, prawnicy, przedstawiciele organizacji pozarządowych oraz posłowie i senatorowie. Konferencję zorganizowały wspólnie senackie komisje: praworządności, praw człowieka i petycji oraz ustawodawcza.
Uczestnicy dyskusji zgodnie uznali, że kluczowym czynnikiem dla rozwoju kultury prawnej w krajach powstałych z rozpadu ZSRR jest wzmacnianie systemu sądownictwa i tamtejszych mediów. Jak zaznaczył Maciej Raś z Instytutu Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, jedną z głównych barier dla nowoczesnych standardów prawnych w Rosji jest "dysfunkcjonalny system skorumpowanego sądownictwa" i media kontrolowane przez oligarchów.
Odrębnym problemem w Rosji - jego zdaniem - jest sytuacja na terenach północnego Kaukazu, gdzie naruszane są nie tylko europejskie, ale także miejscowe standardy prawne, zaś władze federalne mają niewielki wpływ na to, co tam się dzieje.
"Uważam jednak, że jeśli chodzi o przyszłość praw człowieka w Rosji, to sytuacja będzie się poprawiać. W tym kraju zwiększa się klasa średnia w dużych miastach, rośnie świadomość ludzi o swych prawach" - ocenił Raś.
Gwarancje dla praw człowieka - jak wskazano podczas dyskusji - przewiduje w szerokim zakresie prawo ukraińskie. Nadal jednak problemem jest praktyczna realizacja tych praw. "Europejski Trybunał Praw Człowieka wydaje szereg wyroków w sprawach ukraińskich, ale większość wyroków jest niewykonywana, aż 90 proc. z nich nadal pozostaje pod obserwacją, czyli nie zostały w pełni zrealizowane" - mówił poseł Marcin Święcicki (PO).
Z kolei prof. Marek Chmaj ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie wskazał, że w konstytucjach wielu państw tego regionu wymóg ochrony godności człowieka pozostaje wyłącznie zobowiązaniem. "W kilku państwach jest przyjęte w konstytucji rozwiązanie, które wiele obiecuje, ale do niczego nie obliguje ustawodawcy. Jest mowa, że państwo powinno chronić godność i wolność, ale co znaczy +powinno+? Jest to tylko takie życzenie" - zaznaczył. Takie zapisy występują np. w konstytucjach: Białorusi, Kazachstanu, Uzbekistanu i Tadżykistanu.
Według uczestników debaty wszystkie te państwa - choć każde w innym stopniu - pozostają jednak pod wpływem wzorców płynących z Unii Europejskiej, w tym Polski, co pozwala "z umiarkowanym optymizmem" patrzeć w przyszłość.(PAP)
mja/ abr/ jra/
