16 grudnia Trybunał Konstytucyjny zdecyduje czy deportowani w czasie wojny do pracy przymusowej w granicach państwa polskiego sprzed 1 września 1939 roku mogą ubiegać się o odszkodowanie. W poniedziałek przed Trybunałem odbyła się rozprawa w tej sprawie.
Wniosek o zbadanie konstytucyjności przepisów ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym skierował do TK Rzecznik Praw Obywatelskich.
Zgodnie z art. 2 par. 2 tej ustawy, deportacją jest wywiezienie do pracy przymusowej na okres co najmniej sześciu miesięcy z terytorium RP w granicach sprzed 1 września 1939 na terytorium III Rzeszy i terenów przez nią okupowanych w okresie wojny w latach 1939 - 1945; Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i terenów przez niego okupowanych w okresie od 17 września 1939 do 5 lutego 1946 roku, a po tym okresie - do roku 1948 - z terytorium obecnego państwa polskiego.
Oznacza to, że decydującym kryterium przyznawania uprawnień do nabycia świadczenia pieniężnego stało się miejsce, z którego lub do którego nastąpiła deportacja. Zdaniem RPO, dyskryminuje to osoby wywiezione do pracy przymusowej na obszar znajdujący się w granicach terytorium państwa polskiego.
W trakcie rozprawy przed Trybunałem przedstawiciele Sejmu i Prokuratora Generalnego wnosili o uznanie przepisów ustawy za zgodne z konstytucją.
W ocenie RPO, kontrowersje budzi też kwestia dzieci, które były wywożone wraz z rodzicami, oraz dzieci, które urodziły się już w miejscu wykonywania pracy przymusowej przez matkę. RPO zwraca też uwagę, że świadczenia z tytułu pracy niewolniczej na rzecz III Rzeszy i ZSRR nie zostały przyznane wszystkim obywatelom polskim, którzy padli ofiarą represji w szczególnych warunkach.
Ogółem z terenów, zajętych przez III Rzeszę, deportowano bądź wysiedlono z rodzinnych miejscowości 1,7 mln Polaków, osoby zamieszkujące tereny nie należące przed II wojną światową do RP stanowiły niewielki odsetek z nich. Z terenów zajętych przez ZSRR deportowano ok. 700-800 tys. ludzi. W 1996 roku - przyjmując ustawę o świadczeniu pieniężnym przysługującym deportowanym - szacowano, że świadczenie to będzie przysługiwać około 40 tys. deportowanym do III Rzeszy i 5 tys. deportowanym do ZSRR.
Zdaniem wnioskodawcy, przyjęcie powyższych kryteriów, różnicujących prawo deportowanych do rekompensaty, jest sprzeczne z konstytucyjną zasadą równości. Odmawia bowiem prawa do świadczenia osobom wykonującym pracę przymusową w podobnych warunkach. (PAP)
dom/ pz/ gma/
