*Wystawa "Holocaust Romów 1939-1945", prezentująca historię zagłady tej społeczności podczas II wojny światowej, została otwarta w niedzielę w Białymstoku. *
Ekspozycja powstała przy współpracy z Centralną Radą Romów w Polsce, która udostępniła materiały Galerii im. Sleńdzińskich w Białymstoku. Pomocy udzielił też prezydent Światowego Związku Romów Stanisław Stankiewicz.
"Holocaust Romów jest historią troszkę zapomnianą, funkcjonuje w publikacjach naukowych i historycznych, ale nie jest powszechnie znany" - powiedział PAP kurator wystawy Arkadiusz Puchalski.
Dodał, że wystawa tematu Holocaustu nie wyczerpuje, problem romski ma jedynie zasygnalizować, przybliżyć historię i losy tej społeczności.
Wystawa to przede wszystkim fotografie, ale także tablice, z których można się dowiedzieć o historii Romów, m.in. skąd pochodzą, kiedy i jak przybyli do Europy oraz jakie były ich losy.
Główna część wystawy skupia się na sytuacji Romów w latach 30. XX wieku w Niemczech nazistowskich, a także w czasie wojny. To fotografie przedstawiające anonimowych Romów podczas łapanek i zatrzymań. To także fotografie obozowe, zarówno portrety, jak również zdjęcia zrobione podczas codziennych zajęć w obozie.
Jedna z najbardziej drastycznych fotografii przedstawia moment tuż przed egzekucją kobiet romskich, które stoją nagie nad wykopanym dołem w anonimowym miejscu.
Jak podają różne publikacje, w czasie wojny zginęło od 250 tys. do pół miliona ludności romskiej, to ponad 75 proc. całej ówczesnej społeczności. Znaczy to, podkreślił Puchalski, że problem Holocaustu dotyka każdą rodzinę romską.
Powiedział też, że w trakcie II wojny światowej doszło do "systematycznej i wyrachowanej" zagłady Romów. Społeczność romska często ginęła w miejscach, w których została zatrzymana. Były to często anonimowe miejsca, jak las obok wsi, czy pole, a groby zmarłych do tej pory nie zostały odkryte.
Co roku, w lipcu, wyrusza w Polskę tzw. Tabor Pamięci Romów, upamiętniający zagładę anonimowych Romów, który zatrzymuje się w znanych miejscach zbiorowych zabójstw.
W czasie wojny Romów deportowano też do obozów m.in. w Bełżcu, Treblince, a także do majątku w Chełmnie nad Nerem. Najwięcej z nich, ok. 23 tys., zostało wywiezionych do obozu w Auschwitz-Birkenau.
W symboliczną dla Romów noc 2-3 sierpnia 1944 roku (data światowego dnia pamięci o zagładzie Romów), kiedy zlikwidowano obóz cygański w Birkenau, w komorach gazowych zginęło ok. 3 tys. osób. W sumie w Auschwitz życie straciło ok. 21 tys. Romów.
Puchalski powiedział, że historia Holocaustu Romów jest ciągle nieznana, jest bardzo wiele anonimowych i nieodkrytych mogił, a także niewielu świadków, którzy mogliby te historie opowiedzieć.
Historią Romów zajmuje się w Polsce kilka ośrodków. To przede wszystkim Muzeum Etnograficzne w Tarnowie, Romski Instytut Historyczny w Warszawie, a także Centralna Rada Romów w Polsce. (PAP)
swi/ rof/ par/
