18 listopada ------------
1632 - Wydano Biblię Gdańską, kalwiński przekład Biblii na językjęzyk polski.
1655 - Potop szwedzki: Początek oblężenia klasztoru Paulinów na Jasnej Górze.
1860 - W Kuryłówce na Podolu urodził się Ignacy Jan Paderewski, pianista, kompozytor, działacz społeczny, mąż stanu; jako premier i minister spraw zagranicznych podpisał w imieniu Polski Traktat Wersalski.
1918 - Powołany został rząd Jędrzeja Moraczewskiego, pierwszy oficjalny rząd niepodległej Polski. (95)
1930 - W Pogórzu urodził się Kazimierz Kord, dyrygent.
1944 - W Nawojowej koło Nowego Sącza urodził się Eustachy Rylski, prozaik, dramaturg, scenarzysta.
1945 - W Warszawie na Pradze odsłonięto Pomnik Braterstwa Broni.
1948 - W Warszawie rozpoczął się proces polskich aktorów oskarżonych o udział w nazistowskim filmie propagandowym "Heimkehr" (Powrót do ojczyzny) w 1941 r.; Bogusław Samborski skazany został zaocznie na karę dożywotniego więzienia, Wanda Szczepańska - na 12 lat więzienia, Michał Pluciński na 5 lat, Stefan Golczewski i Juliusz Łuszczewski na 3 lata pozbawienia wolności. (65)
1953 - W Warszawie urodził się Janusz Wójcik, trener piłkarski, w latach 1989-1992 prowadził polską reprezentację olimpijską, z którą na igrzyskach w Barcelonie zdobył srebrny medal; selekcjoner reprezentacji Polski seniorów od 1997 do 1999 r. (60)
1956 - W Bydgoszczy doszło do starć tłumu z milicją i zniszczenia stacji radiowej zagłuszającej audycje nadawane z Zachodu.
1963 - W Gladsaxe w Danii urodził się Peter Schmeichel, piłkarz, bramkarz, wielokrotny reprezentant Danii, zdobywca złotego medalu na mistrzostwach Europy w 1992 r.; wieloletni zawodnik Manchesteru United. (50)
1965 - List Episkopatu Polski do Episkopatu Niemiec: "Orędzie biskupów polskich do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie pasterskim".
1965 - W Warszawie otwarto odbudowany Teatr Wielki.
1988 - W parafii w Wilanowie doszło do wznowienia rozmów pomiędzy stroną rządową a opozycją i przedstawicielami Kościoła katolickiego; władze komunistyczne po raz kolejny nie zgodziły się na legalizację NSZZ "Solidarność". (25)
19 listopada ------------
1557 - W Bari zmarła Bona Sforza, królowa polska, żona Zygmunta I Starego.
1816 - Cesarz Rosji i król Polski Aleksander I podpisał dyplom fundacyjny Szkoły Głównej, noszącej od 1817 r. nazwę Uniwersytetu Królewskiego Warszawskiego.
1828 - W Wiedniu zmarł Franz Schubert, kompozytor, prekursor romantyzmu w muzyce. (185)
1851 - W Nowodworze koło Lubartowa urodził się Wacław Nałkowski, geograf, publicysta.
1885 - W Warszawie urodził się Kazimierz Sosnkowski, generał WP, założyciel Związku Walki Czynnej (1908); w latach 1939-1940 Komendant Główny ZWZ; od lipca 1943 do września 1944 r. Naczelny Wódz.
1894 - We Lwowie urodził się Wacław Stachiewicz, oficer Legionów Polskich, generał WP, od 1935 r. szef Sztabu Głównego WP; podczas kampanii polskiej 1939 r. szef Sztabu Naczelnego Wodza.
1888 - W Hawanie urodził się Jose Raul Capablanca, szachista, mistrz świata w latach 1921-1927. (125)
1906 - W Wiedniu rozpoczął się IX Zjazd PPS, w czasie którego doszło do rozłamu na PPS-Lewicę i PPS-Frakcję Rewolucyjną.
1911 - Piłkarska drużyna Polonii Warszawa rozegrała swój pierwszy oficjalny mecz, przegrywając w nim z Koroną Warszawa 3:4.
1920 - W Łodzi urodził się Janusz Kłosiński, aktor.
1925 - W Poznaniu urodził się Zygmunt Bauman, socjolog, filozof.
1936 - Premiera filmu "Ada, to nie wypada" w reżyserii Konrada Toma.
1942 - W Drohobyczu zastrzelony został przez gestapowca Bruno Schulz, prozaik, malarz, rysownik, grafik.
1942 - Początek kontrofensywy Armii Czerwonej pod Stalingradem.
1946 - W Soczi rozpoczęło się spotkanie przywódców PPR i PPS ze Stalinem; uczestniczyli w nim Władysław Gomułka, Jakub Berman, Roman Zambrowski oraz Józef Cyrankiewicz, Edward Osóbka-Morawski i Stanisław Szwalbe.
1948 - W Warszawie sąd wojskowy ogłosił wyrok w sprawie przywódców PPS-WRN, którym zarzucono m.in. planowanie obalenia przemocą ustroju "ludowo-demokratycznego"; oskarżonym wymierzono kary do 10 lat więzienia; wśród skazanych był Kazimierz Pużak, jeden z przywódców PPS-WRN podczas II wojny światowej; przewodniczący Rady Jedności Narodowej (1944-1945); aresztowany przez NKWD i sądzony w Moskwie w tzw. procesie szesnastu. (65)
1977 - W Warszawie zmarł Władysław Hańcza, aktor, reżyser teatralny, pedagog.
1985 - W Stanach Zjednoczonych utworzono Fundację "Solidarność".
1987 - Ewa Łętowska została pierwszym rzecznikiem praw obywatelskich.
1995 - Odbyła się druga tura wyborów prezydenckich, które wygrał Aleksander Kwaśniewski (51,72 proc.), pokonując Lecha Wałęsę (48,28 proc.). Frekwencja: 68,23 proc.
1998 - W Nowym Jorku w wypadku samochodowym zginął Alan J. Pakula, reżyser filmowy. (15)
1999 - Premiera filmu "Dług" w reżyserii Krzysztofa Krauze.
2007 - W Paryżu zmarła Wiera Gran, aktorka, piosenkarka.
20 listopada ------------
1603 - Zmarł Krzysztof Radziwiłł, nazywany "Piorunem", hetman wielki litewski, wojewoda wileński, przywódca protestantów na Liwie. (410)
1648 - Jan II Kazimierz Waza wybrany został królem Polski. (365)
1651 - Zmarł Mikołaj Potocki, hetman wielki koronny.
1733 - W Merseburgu w Saksonii urodził się Szymon Bogumił Zug, architekt, projektant ogrodów. (280)
1818 - W Komarnie koło Sambora urodził się Karol Szajnocha, historyk, publicysta, pisarz. (195)
1898 - We Lwowie odsłonięto pomnik króla Jana III Sobieskiego. (115)
1919 - W Poznaniu urodził się Henryk Tomaszewski, aktor, mim, tancerz, choreograf, założyciel i dyrektor Wrocławskiego Teatru Pantomimy.
1925 - W Warszawie zmarł Stefan Żeromski, pisarz.
1937 - W Krakowie urodził się Andrzej Sariusz-Skąpski, prezes Federacji Rodzin Katyńskich; zginął w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 r.
1940 - W Warszawie zmarł Wacław Berent, pisarz.
1943 - Rozkaz dowódcy Armii Krajowej gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego do komendantów okręgów o akcji "Burza". (70)
1943 - W Krakowie urodził się Marek Tomaszewski, pianista, wspólnie z Wacławem Kisielewskim stworzył słynny duet fortepianowy "Marek i Wacek". (70)
1945 - Przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze rozpoczął się proces niemieckich zbrodniarzy wojennych.
1945 - Sojusznicza Rada Kontroli przyjęła plan wysiedleń ludności niemieckiej z Polski, Czechosłowacji, Węgier i Austrii.
1948 - W Stephens w stanie Arkansas urodziła się Barbara Hendricks, śpiewaczka operowa, wokalistka jazzowa. (65)
1952 - Sejm powołał na stanowisko premiera przewodniczącego KC PZPR Bolesława Bieruta, przewodniczącym Rady Państwa wybrany został Aleksander Zawadzki.
1954 - W Warszawie rozpoczęła działalność Akademia Teologii Katolickiej.
1955 - W Londynie zmarł Tomasz Arciszewski, jeden z przywódców PPS, premier RP na uchodźstwie w latach 1944-1947.
1965 - W Warszawie zainaugurował działalność odbudowany Teatr Wielki.
1985 - Zmarł Jerzy Ziętek, powstaniec śląski, generał i wojewoda katowicki.
1998 - W Warszawie zmarł Marian Brandys, pisarz, autor powieści historycznych, eseista, dziennikarz. (15)
1998 - Premiera filmu "Historia kina w Popielawach" w reżyserii Jana Jakuba Kolskiego. (15)
2008 - W Warszawie zmarł Jan Machulski, aktor, reżyser teatralny, pedagog; założyciel i dyrektor Teatru Ochoty w Warszawie. (5)
2011 - W Warszawie zmarł Olgierd Budrewicz, dziennikarz, varsavianista, podróżnik; żołnierz Armii Krajowej i uczestnik powstania warszawskiego.
21 listopada ------------
1652 - W Bronowicach zmarł Jan Brożek, matematyk, astronom, medyk, profesor i rektor Akademii Krakowskiej.
1873 - W Warszawie urodził się Tytus Filipowicz, działacz PPS-Frakcja Rewolucyjna, dyplomata, publicysta. (140)
1893 - W Mińsku urodził się Władysław Strzemiński, malarz, teoretyk sztuki. (120)
1900 - W Buczaczu urodził się Emanuel Ringelblum, historyk, współtwórca Podziemnego Archiwum Warszawskiego Getta.
1902 - W Leoncinie na Mazowszu urodził się Isaac Bashevis Singer, pisarz żydowski tworzący w języku jidysz; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1978 r.
1902 - W Rzymie zmarła Franciszka Siedliska, zakonnica, założycielka zgromadzenia nazaretanek; beatyfikowana w 1989 r.
1912 - W Orłowie urodził się Kazimierz Ślaski, historyk, badacz dziejów Pomorza.
1916 - W Wiedniu zmarł Franciszek Józef I, cesarz Austrii i król Węgier.
1918 - W czasie walk z Ukraińcami poległ 14-letni Jurek Bitschan, jeden z najmłodszych obrońców Lwowa. (95)
1919 - Rada Najwyższa Konferencji Pokojowej w Paryżu przyznała Polsce 25-letni mandat nad Galicją Wschodnią pod nadzorem Ligi Narodów.
1931 - W Sandomierzu urodził się Jerzy Koenig, krytyk teatralny, publicysta.
1945 - Do Polski z emigracji powrócił Władysław Broniewski.
1962 - W Genewie zmarł Władysław Pobóg-Malinowski, historyk, publicysta, działacz sanacyjny.
1966 - W Glencove w Pensylwanii zmarł gen. Władysław Bortnowski, w czasie kampanii polskiej w 1939 r. dowódca Armii "Pomorze".
1972 - W Huddersfield w Anglii zmarł ppłk Tadeusz Danilewicz, szef sztabu KG NSZ (1944-1945), uczestnik powstania warszawskiego; komendant główny Narodowego Związku Wojskowego (1945).
22 listopada ------------
1348 - W Namysłowie Kazimierz III Wielki oraz król niemiecki i czeski Karol IV Luksemburski podpisali pokój kończący wojnę o Śląsk. (665)
1497 - Portugalskie okręty pod dowództwem Vasco da Gamy dotarły do Przylądka Dobrej Nadziei.
1827 - W Krakowie urodził się Karol Estreicher, bibliotekarz, bibliograf, historyk literatury i teatru.
1864 - W Warszawie uroczyście otwarto Most Aleksandryjski (Kierbedzia); zaprojektowany przez inżyniera Stanisława Kierbedzia most był jednym z najnowocześniejszych w ówczesnej Europie.
1878 - W Paryżu zmarł Ludwik Mierosławski; uczestnik powstania listopadowego; działacz emigracyjny; wódz naczelny oddziałów powstańczych w Wielkopolsce w 1848 r.; dowódca rewolucyjnych wojsk na Sycylii (1849); dyktator powstania styczniowego (1863); historyk wojskowości, pisarz. (135)
1901 - W Warszawie urodził się Józef Lejtes, reżyser filmowy.
1913 - W Lowestoft w Anglii urodził się Benjamin Britten, kompozytor, dyrygent, pianista. (100)
1918 - Józef Piłsudski zatwierdził "Dekret o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej"; na mocy tego dekretu, będącego swego rodzaju ustawą zasadniczą, Piłsudski obejmował jako Tymczasowy Naczelnik Państwa "Najwyższą Władzę Republiki Polskiej" i miał ją sprawować do czasu zebrania się Sejmu Ustawodawczego. (95)
1918 - W wyniku ofensywy wojsk polskich oddziały ukraińskie zostały zmuszone do wycofania się ze Lwowa; w mieście doszło do pogromu ludności żydowskiej. (95)
1928 - W Operze Paryskiej odbyła się premiera utworu "Bolero" Maurice'a Ravela. (85)
1928 - W Dęblinie urodziła się Krystyna Siesicka, pisarka, autorka powieści dla młodzieży. (85)
1934 - We Wrocławiu urodził się Stefan Bratkowski, dziennikarz, publicysta; prezes Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich w latach 1980-1982 i 1989-1990, od 1991 r. prezes honorowy SDP.
1937 - W Bereźnie na Wołyniu urodził się Edward Hulewicz, piosenkarz, kompozytor, autor tekstów.
1940 - W KL Auschwitz Niemcy dokonali pierwszej egzekucji przez rozstrzelanie - stracono 40 Polaków.
1940 - W Warszawie w mieszkaniu Emanuela Ringelbluma przy ul. Leszno 18 odbyło się inauguracyjne spotkanie konspiracyjnego zespołu badawczo-dokumentacyjnego pod kryptonimem "Oneg Szabat", czyli "Radość Soboty"; efektem jego działań było utworzenie Podziemnego Archiwum Getta.
1940 - We Lwowie urodził się Andrzej Żuławski, reżyser, scenarzysta, pisarz.
1943 - W Kairze rozpoczęła się konferencja z udziałem Franklina D. Roosevelta, Winstona Churchilla i Czang Kaj-szeka. (70)
1963 - W Dallas zastrzelony został prezydent Stanów Zjednoczonych John Fitzgerald Kennedy. (50)
1963 - W Los Angeles zmarł Aldous Huxley, angielski pisarz, autor m.in. powieści "Nowy, wspaniały świat". (50)
1963 - W Oksfordzie zmarł Clive Staples Lewis, ps. Jack, pisarz, filozof, historyk literatury. (50)
1976 - Premiera filmu "Przepraszam, czy tu biją?" w reżyserii Marka Piwowskiego.
1981 - W Warszawie utworzono Kluby Samorządnej Rzeczypospolitej "Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość".
1982 - W Londynie zmarł Stanisław Ostrowski, prezydent Lwowa (1936-1939), więziony w ZSRS (1939-1941); prezydent RP na uchodźstwie w latach 1972-1979.
1996 - Premiera filmu "Poznań '56" w reżyserii Filipa Bajona.
1998 - W Warszawie zmarł Mikołaj Kozakiewicz, socjolog, pedagog; członek ZSL, od 1990 r. w PSL; marszałek Sejmu w latach 1989-1991. (15)
23 listopada ------------
1672 - Pod Szczebrzeszynem wojska wierne hetmanowi Janowi Sobieskiemu zawiązały konfederację przeciwko stronnikom króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, skupionym w konfederacji gołąbskiej.
1793 - Zakończył obrady sejm grodzieński - ostatni sejm Rzeczypospolitej szlacheckiej, zwołany i działający pod terrorem władz carskich; zatwierdził m.in. II rozbiór Rzeczypospolitej. (220)
1798 - W Warszawie urodziła się Klementyna Hoffmanowa, pisarka, pedagog. (215)
1857 - W Łopatynie na terenie Galicji zmarł gen. Józef Dwernicki, uczestnik kampanii napoleońskich, dowódca kawalerii w powstaniu listopadowym.
1882 - W Ulanowie urodził się Arnold Szyfman, reżyser, założyciel i dyrektor Teatru Polskiego w Warszawie.
1888 - W Nowym Jorku urodził się Adolph Arthur Marx, znany jako Harpo, aktor, komik, jeden z pięciu słynnych braci Marx, występujących w rewiach i filmach. (125)
1897 - W Małachowie-Gustawowie pod Włoszczową urodził się Władysław Liniarski, pułkownik WP, komendant białostockiego Okręgu ZWZ-AK (1940-1945), a następnie na terenie tego okręgu dowódca Armii Krajowej Obywatelskiej; aresztowany w 1945 r. przez UB, skazany na karę śmierci, wyrok zamieniony na 10 lat więzienia.
1899 - W Archangielsku urodził się Władysław Pobóg-Malinowski, historyk, publicysta, działacz sanacyjny.
1918 - W Radomiu urodził się Kazimierz Winkler, poeta, autor tekstów popularnych piosenek, m.in. "Gdy mi ciebie zabraknie" i "Pierwszy siwy włos". (95)
1927 - W Jarontach pod Inowrocławiem zmarł Stanisław Przybyszewski, pisarz, poeta, dramaturg, publicysta.
1927 - W Mińsku Mazowieckim w koszarach 7 Pułku Ułanów Lubelskich padła "Kasztanka" - klacz marszałka Józefa Piłsudskiego.
1933 - W Dębicy urodził się Krzysztof Penderecki, kompozytor, dyrygent. (80)
1937 - W Moskwie urodził się Karol Modzelewski, historyk; członek PZPR (1957-1964), usunięty z partii po ogłoszeniu z Jackiem Kuroniem "Listu otwartego do członków PZPR"; więziony przez władze komunistyczne; rzecznik prasowy Krajowej Komisji Porozumiewawczej (1980-1981), członek Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność; w stanie wojennym internowany, następnie więziony; senator (1989-1991), współzałożyciel Solidarności Pracy (1991), honorowy przewodniczący Unii Pracy (1992-1995).
1943 - Władysław Gomułka wybrany został sekretarzem Komitetu Centralnego PPR. (70)
1950 - We Wrocławiu urodził się Mariusz Benoit, aktor.
1951 - Ukazała się powieść Stanisława Lema "Astronauci".
1953 - W Swobnicy na Pomorzu Zachodnim urodził się Waldemar Krzystek, reżyser i scenarzysta filmowy. (60)
1981 - Premiera filmu "Dreszcze" w reżyserii Wojciecha Marczewskiego.
1983 - Premiera nagrodzonego pięcioma Oscarami filmu "Czułe słówka" w reżyserii Jamesa L. Brooksa. (30)
1989 - Początek oficjalnej wizyty premiera Tadeusza Mazowieckiego w ZSRS.
1989 - Sejm podjął decyzję o likwidacji ORMO i Urzędu do spraw Wyznań.
1997 - Premiera serialu telewizyjnego "Boża podszewka" w reżyserii Izabelli Cywińskiej.
24 listopada ------------
1227 - Podczas zjazdu w Gąsawie zamordowany został książę Leszek Biały.
1713 - W Clonmel w Irlandii urodził Laurence Stern, pisarz, duchowny anglikański. (300)
1857 - W Warszawie założono wydawnictwo Gebethner i Wolff.
1861 - W Kamieńcu Podolskim urodził się Józef Kallenbach, historyk literatury.
1875 - W Krakowie urodził się Xawery Dunikowski, rzeźbiarz, malarz.
1891 - W Krakowie urodziła się Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, poetka, dramatopisarka.
1906 - W Poznaniu zmarł Florian Stablewski, arcybiskup poznański i gnieźnieński, prymas Polski w latach 1891-1906.
1908 - W Kijowie urodził się Aleksander Ford, reżyser filmowy. (105)
1928 - W Poznaniu urodził się Lech Ordon, aktor. (85)
1932 - We Lwowie urodził się Andrzej Kurylewicz, kompozytor, pianista, trębacz, puzonista, dyrygent.
1944 - Stanisław Mikołajczyk zrezygnował z funkcji premiera rządu RP.
1947 - W Krakowie przed Najwyższym Trybunałem Narodowym rozpoczął się pierwszy proces oświęcimski; oskarżono w nim 40 członków załogi obozowej, w tym byłego komendanta Arthura Liebehenschela, szefa obozowego Gestapo Maksa Grabnera, jednego z zastępców komendanta Hansa Aumeiera, szefową obozu kobiecego w Birkenau Marię Mandl i kierownika krematoriów Ericha Muhsfeldta; zapadły 23 wyroki śmierci, dwa zostały zmienione na dożywocie, sześciu oskarżonych zostało skazanych na dożywotnie więzienie, jedna osoba została uniewinniona, pozostali otrzymali kary od 3 do 15 lat więzienia.
1960 - W Londynie zmarł Ferdynand Goetel, pisarz i publicysta. W 1943 r. w porozumieniu z Delegaturą Rządu RP na Kraj był członkiem delegacji zaproszonej przez władze niemieckie do Katynia.
1982 - Sąd Wojewódzki we Wrocławiu skazał Władysława Frasyniuka na 6 lat więzienia.
1984 - W Bytomiu utworzono Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ), jego przewodniczącym został Alfred Miodowicz.
1986 - Premiera filmu "Kronika wypadków miłosnych" w reżyserii Andrzeja Wajdy.
1987 - W Krakowie zmarł Karol Bunsch, pisarz, autor książek historycznych, publicysta, tłumacz.
2007 - W Warszawie zmarł Jerzy Ofierski, aktor, pisarz i dziennikarz.
2008 - W Krakowie zmarł Jerzy Goliński, aktor, reżyser teatralny, pedagog; w latach 1990-1992 dyrektor naczelny i artystyczny Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. (5)
(PAP)
mjs/
