Przekazujemy kalendarium rocznic na najbliższy tydzień:
19 marca --------
1542 - W Skokówce urodził się Jan Zamoyski, hetman wielki koronny i kanclerz wielki koronny. (470)
1797 - W Smulnie koło Brodów w Galicji urodził się Józef Korzeniowski, powieściopisarz, dramaturg, pedagog. (215)
1842 - W Turcji, niedaleko Stambułu, poświęcony został szkielet pierwszej chaty w polskiej osadzie Adampol, założonej przez hrabiego Michała Czajkowskiego przy udziale księcia Adama Czartoryskiego. Osada, zachowując polski charakter, istnieje do dziś pod nazwą Polonezkoy. (170)
1849 - W Paryżu zaczął wychodzić redagowany przez Adama Mickiewicza dziennik "La Tribune des Peuples" ("Trybuna Ludów").
1882 - W Zagórzanach koło Gorlic urodził się Aleksander Skrzyński, dyplomata, minister spraw zagranicznych, w latach 1925-1926 premier RP. (130)
1887 - W Genewie zmarł Józef Ignacy Kraszewski, pisarz, publicysta, wydawca, historyk, działacz społeczny i polityczny. (125)
1909 - W Toruniu urodziła się Elżbieta Zawacka, kurierka i emisariuszka KG ZWZ-AK, jedyna kobieta wśród cichociemnych. Po wojnie więziona przez władze komunistyczne. Była drugą - po Marii Wittek - kobietą w polskiej armii ze stopniem generała.
1911 - W Warszawie urodził się Jerzy Jurandot, poeta, satyryk, założyciel i kierownik literacki teatru "Syrena".
1920 - Na prośbę Ogólnej Komisji Weryfikacyjnej Józef Piłsudski przyjął stopień Pierwszego Marszałka Polski.
1922 - W Częstochowie urodził się Józef Andrzej Gierowski, historyk, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1981-1987. (90)
1927 - W Warszawie urodził się Wiesław Drzewicz, aktor. (85)
1933 - W Poznaniu urodziła się Zofia Czerwińska, aktorka.
1936 - W Warszawie urodził się Piotr Kuncewicz, pisarz, poeta, publicysta, krytyk literacki.
1937 - W Miedzyrzecu Podlaskim urodziła się Elżbieta Dzikowska, historyk sztuki, podróżniczka, operatorka i reżyserka filmów dokumentalnych, autorka książek i programów telewizyjnych. (75)
1942 - We Lwowie w niewyjaśnionych okolicznościach zmarł ppłk Jan Włodarkiewicz "Damian", współorganizator i do 1940 r. komendant Tajnej Armii Polskiej, komendant Konfederacji Zbrojnej (1941), pierwszy komendant organizacji dywersyjnej "Wachlarz" (1941-1942). (70)
1946 - Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał na karę śmierci siedmiu członków Pogotowia Akcji Specjalnej NSZ za pacyfikację wsi Wierzchowiny. Wyroki wykonano.
1947 - We Wrocławiu urodziła się Krystyna Tkacz, aktorka. (65)
1950 - Tzw. Apel Sztokholmski w sprawie zakazu broni jądrowej
1956 - W Toruniu zmarł prof. Ludwik Kolankowski, historyk, pierwszy rektor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
1965 - Jacek Kuroń i Karol Modzelewski rozdali na Uniwersytecie Warszawskim kilkanaście egzemplarzy "Listu otwartego do członków PZPR", w którym krytykowali władze komunistyczne w Polsce, zarzucając im stworzenie systemu partyjnej biurokracji, niezgodnego z zasadami marksizmu. Następnego dnia obaj zostali aresztowani.
1968 - W czasie spotkania z aktywem partyjnym w Sali Kongresowej PKiN w Warszawie Władysław Gomułka potępił "antyradzieckie prowokacje" w trakcie przedstawień "Dziadów" i podkreślił żydowskie pochodzenie "inspiratorów" zajść na Uniwersytecie Warszawskim, "znanych z rewizjonistycznych wystąpień i poglądów".
1981 - Delegacja NSZZ "Solidarność", m.in. Jan Rulewski, została pobita przez funkcjonariuszy MO w czasie sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy.
1985 - W Fort Meyers na Florydzie zmarł Leopold Tyrmand, prozaik, publicysta, krytyk muzyczny, popularyzator jazzu.
1997 - W Warszawie zmarła Teresa Tuszyńska, aktorka, modelka. (15)
2004 - W Warszawie zmarł prof. Zygmunt Kubiak, autor "Mitologii Greków i Rzymian", jeden z najwybitniejszych eseistów i znawców kultury antycznej.
20 marca --------
1767 - Pod protekcją cesarzowej Katarzyny II zawiązane zostały konfederacje innowierców, domagające się zrównania praw z katolikami i gwarancji wolności wyznaniowej w Rzeczypospolitej. W Toruniu konfederację zawiązali protestanci, a w Słucku prawosławni. (245)
1895 - W Krakowie urodził się August Emil Fieldorf, oficer WP, organizator i szef Kedywu Komendy Głównej AK, jeden z najbardziej zasłużonych żołnierzy Armii Krajowej i polskiego podziemia niepodległościowego.
1908 - Władze niemieckie wydały ustawę o przymusowym wywłaszczaniu Polaków decyzją Komisji Kolonizacyjnej.
1912 - W Łodzi urodził się Janusz Paluszkiewicz, aktor. (100)
1921 - Na Górnym Śląsku odbył się plebiscyt. Wzięło w nim udział około 1,2 miliona osób. Za przynależnością tych ziem do Niemiec głosowało 706,8 tys. uczestników plebiscytu (59,6 proc.), a za przyłączeniem do Polski 479,4 tys. (40,4 proc.).
1922 - We Lwowie urodziła się Stanisława Grabska, publicystka, działaczka katolicka, współpracowniczka "Tygodnika Powszechnego", "Więzi" i "Znaku". Od 1973 r. wiceprezes, a w latach 1989-1994 prezes, warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej. (90)
1927 - W Grajewie urodził się Bogusław Stachura, w latach 70. szef SB, a w stanie wojennym wiceminister spraw wewnętrznych. (85)
1929 - Sejm uchwalił wniosek o postawienie przed Trybunałem Stanu ministra skarbu Gabriela Czechowicza. Zarzuty dotyczyły m.in. przekazania z budżetu państwa do dyspozycji premiera (J. Piłsudskiego) 8 mln zł, które przeznaczono na akcję wyborczą BBWR.
1929 - W Paryżu zmarł Ferdynand Foch, marszałek Francji, w czasie I wojny światowej naczelny dowódca sił sprzymierzonych (1918), sojusznik niepodległego państwa polskiego. W 1923 r. mianowany dekretem Prezydenta RP marszałkiem Polski.
1932 - W Mniowie koło Kielc urodził się Ryszard Kotys, aktor. (80)
1937 - W Warszawie urodził się Krzysztof Kowalewski, aktor. (75)
1937 - Rozpoczęła się budowa huty Stalowa Wola. (75)
1941 - W Częstochowie urodził się Jerzy Duda-Gracz, malarz, scenograf, rysownik.
1942 - Na murach okupowanej Warszawy pojawił się znak Polski Walczącej - kotwica. (70)
1950 - Ustawa o terenowych organach władzy państwowej - likwidacja samorządu terytorialnego.
1950 - Sejm uchwalił ustawę o przejęciu przez państwo dóbr kościelnych - tzw. dóbr martwej ręki i utworzeniu Funduszu Kościelnego. Upaństwowiono 150 tys. ha, pozostawiając Kościołowi około 30 tys. ha.
1951 - W Warszawie urodził się Zbigniew Buczkowski, aktor.
1956 - Podczas obrad VI Plenum KC PZPR, w obecności Nikity Chruszczowa, Edward Ochab wybrany został I sekretarzem KC PZPR.
1957 - Rozpoczęto seryjną produkcję samochodu Syrena. (55)
1972 - Premiera filmu "Solaris" w reżyserii Andrieja Tarkowskiego, na podstawie powieści Stanisława Lema. (40)
1982 - Stan wojenny: Prezydent Warszawy gen. Mieczysław Dębicki rozwiązał Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich. (30)
2002 - W Warszawie zmarł Andrzej Wróblewski "Ibis", dziennikarz, krytyk i publicysta. (10)
21 marca --------
1932 - W Krakowie urodził się Andrzej Bursa, poeta, prozaik, dziennikarz. (80)
1972 - W Warszawie urodził się Piotr Adamczyk, aktor. (40)
1980 - Protestując "przeciw zmowie milczenia wokół zbrodni w Katyniu, demoralizacji młodzieży i zniszczeniu rzemiosła" były żołnierz AK Walenty Badylak dokonał aktu samospalenia na Rynku Głównym w Krakowie.
22 marca --------
1312 - Pod naciskiem króla Francji Filipa IV Pięknego papież Klemens V rozwiązał zakon templariuszy. (700)
1609 - W Krakowie urodził się przyszły król Polski Jan II Kazimierz Waza.
1786 - W Warszawie urodził się Joachim Lelewel, historyk, działacz niepodległościowy, bibliograf, numizmatyk.
1832 - W Weimarze zmarł Johann Wolfgang Goethe, poeta, pisarz, uczony i mąż stanu. (180)
1887 - Władze carskie aresztowały w Wilnie Józefa Piłsudskiego, a następnie przewiozły go do twierdzy pietropawłowskiej w Petersburgu. Piłsudski w Wilnie związał się z konspiracyjną grupą, która współdziałała z frakcją terrorystyczną "Narodnej Woli". Nie mając świadomości, iż planuje ona zamach na cara Aleksandra III, został zamieszany w jego przygotowanie. (125)
1891 - W Miastkowie koło Garwolina urodził się Bogusław Miedziński, żołnierz Legionów Polskich, podpułkownik WP, polityk publicysta, bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego, poseł na Sejm RP (1922-1938), senator i marszałek Senatu (1938-1939).
1925 - W Krakowie urodziła się Halina Mikołajska, aktorka, pedagog, członek KSS KOR.
1925 - W Nervi we Włoszech zmarł Julian Marchlewski, współorganizator SDKPiL (1893)i Związku Spartakusa w Niemczech (1916). Od 1918 r. w Rosji sowieckiej, jeden z założycieli Międzynarodówki Komunistycznej, w czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. przewodniczący Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski w Białymstoku.
1940 - Początek kilkudniowych zamieszek antyżydowskich na ulicach Warszawy. W czasie rozruchów inspirowanych przez Niemców rabowano żydowskie mieszkania, sklepy, bito przechodniów z opaskami.
1947 - W Warszawie ukazał się pierwszy numer "Słowa Powszechnego", dziennika PAX. (65)
1947 - W Warszawie urodził się Marek Bliziński, gitarzysta jazzowy, kompozytor. (65)
1951 - W Londynie zmarł gen. Tadeusz Ludwik Piskor, w latach 1926-1931 szef Sztabu Generalnego (od 1928 r. Sztabu Głównego). W czasie kampanii polskiej w 1939 r. dowódca Armii "Lublin", w połowie września podporządkowano mu również Armię "Kraków".
1951 - Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu Wojskowej Akademii Technicznej oraz ustawę o utworzeniu Akademii Wojskowo-Politycznej.
1957 - W Warszawie urodził się Jacek Kaczmarski, poeta, pieśniarz, bard "Solidarności". (55)
1957 - Sejm zatwierdził dekret o przywróceniu nazwy miastu Katowice i województwu katowickiemu. Po śmierci Stalina w marcu 1953 r. Rada Państwa podjęła decyzję o przemianowaniu Katowic na Stalinogród. (55)
1962 - W Warszawie urodziła się Katarzyna Figura, aktorka. (50)
23 marca --------
1842 - W Paryżu zmarł Stendhal, właściwie Henri Beyle, pisarz. (170)
1930 - W Warszawie urodził się Zygmunt Huebner, reżyser, aktor, dyrektor teatrów, m.in. Starego Teatru w Krakowie i Teatru Powszechnego w Warszawie.
1931 - W Lublinie urodził się Jerzy Krzysztoń, prozaik, dramaturg, tłumacz.
1935 - Sejm RP uchwalił tekst nowej konstytucji.
1936 - Podczas solidarnościowej demonstracji ze strajkującymi w krakowskiej fabryce "Semperit" zginęło 10 osób.
1947 - W Warszawie ukazał się pierwszy numer "Nowin Literackich", tygodnika pod redakcją Jarosława Iwaszkiewicza. (65)
1957 - W Tatrach zginął Andrzej Wróblewski, malarz. (55)
1958 - W Urbana w stanie Illinois zmarł prof. Florian Znaniecki, filozof, socjolog.
1971 - W Gdańsku urodził się Leszek Możdżer, kompozytor, pianista jazzowy.
1976 - W Londynie zmarł gen. Stanisław Kopański, od kwietnia 1940 r. organizator i dowódca Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich w Syrii i Palestynie, którą dowodził w czasie walk w Libii (Tobruk, Bardia, El Gazala). W latach 1943-1947 szef sztabu Naczelnego Wodza.
1977 - W Warszawie zmarł Aleksander Dzwonkowski, aktor. (35)
1983 - Prezydent Roland Reagan ogłosił program tzw. wojen gwiezdnych - Inicjatywę Obrony Strategicznej SDI.
2009 - W Warszawie zmarł prof. Paweł Wieczorkiewicz, historyk.
2011 - W Los Angeles zmarła Elizabeth Taylor, brytyjsko-amerykańska aktorka filmowa, dwukrotna laureatka Oscara - w 1961 r. za rolę Glorii Wondrous w filmie "Butterfield 8" i w 1967 r. za rolę Marthy w "Kto się boi Virginii Woolf?".
24 marca --------
1794 - Na Rynku Głównym w Krakowie Tadeusz Kościuszko złożył uroczystą przysięgę, ogłaszając tym samym akt powstania narodowego, znanego w historii jako Insurekcja Kościuszkowska.
1812 - W Warszawie urodził się Leopold Kronenberg, finansista, przemysłowiec, polityk, jeden z najwybitniejszych działaczy gospodarczych na ziemiach polskich w XIX w. Budowniczy Kolei Warszawsko-Terespolskiej i Kolei Nadwiślańskiej, założyciel Banku Handlowego i Szkoły Handlowej w Warszawie. W 1861 r. współtwórca obozu "białych" i jeden z jego przywódców w Powstaniu Styczniowym. (200)
1903 - W Białowieży urodził się Igor Abramow-Newerly, pisarz.
1914 - W Mazurkach nad Szczarą na Ziemi Nowogródzkiej urodziła się Krystyna Krahelska - harcerka, poetka, żołnierz ZWZ-AK ("Danuta"), autorka jednej z najpopularniejszych piosenek Polski Walczącej "Hej chłopcy, bagnet na broń!".
1922 - Sejm Ustawodawczy przyjął do wiadomości uchwałę Sejmu Wileńskiego o wcieleniu Wileńszczyzny do Polski i wezwał rząd RP, "aby niezwłocznie objął sprawowanie władzy państwowej w Ziemi Wileńskiej". (90)
1924 - Rada Ligi Narodów przyznała Czechosłowacji Jaworzynę Spiską.
1924 - Z inicjatywy Centralnego Wydziału Kobiecego PPS po raz pierwszy w Polsce zorganizowano obchody Dnia Kobiet.
1938 - Polska i Litwa nawiązały stosunki dyplomatyczne. Nastąpiło to w wyniku ostrego kryzysu politycznego, którego bezpośrednią przyczyną było zastrzelenie na granicy przez strażników litewskich polskiego żołnierza Korpusu Ochrony Pogranicza.
1941 - Zarządzenie gubernatora dystryktu lubelskiego Ernsta Zoernera o utworzeniu getta żydowskiego w Lublinie.
1942 - Początek pierwszej ewakuacji Armii Polskiej ze Związku Sowieckiego. (70)
1944 - Z niemieckiego obozu dla lotników Stalag Luft III w Żaganiu (niem. Sagan) w nocy z 24 na 25 marca uciekło 76 jeńców, m.in. 41 Brytyjczyków i sześciu Polaków. Ucieczka zakończyła się tragicznie, tylko trzej jeńcy odzyskali wolność - dwóch Norwegów i Holender. Pozostałych 73 schwytano. Pięćdziesięciu z nich, w tym sześciu Polaków, na specjalny rozkaz Hitlera zostało rozstrzelanych.
1944 - Ośmioosobowa rodzina Ulmów z Markowej koło Łańcuta, w tym matka w ciąży i sześcioro dzieci w wieku od roku do ośmiu lat, została rozstrzelana przez Niemców razem z ukrywanymi przez nich ośmioma osobami narodowości żydowskiej, pochodzącymi z rodzin Szalów i Goldmanów.
1962 - W gdańskim klubie "Żak" odbył się debiutancki koncert Niebiesko-Czarnych. (50)
1976 - W Londynie zmarł mjr Eugeniusz Kaszyński "Nurt", cichociemny, w latach 1943-1944 zastępca dowódcy, a następnie dowódca Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury" na Kielecczyźnie.
2003 - W Warszawie zmarł Zdzisław Krzyszkowiak, lekkoatleta, mistrz olimpijski (3000 m z przeszkodami) i Europy (5 000 i 10 000 m), rekordzista świata (3000 m z przeszkodami).
25 marca --------
1932 - W Dwikozach koło Sandomierza urodził się Wiesław Myśliwski, prozaik, dramatopisarz. (80)
1935 - W Kamieniu Puławskim urodziła się Izabela Cywińska, reżyserka teatralna, filmowa, minister kultury i sztuki w rządzie Tadeusza Mazowieckiego (1989-1990).
1942 - W Memphis w USA urodziła się Aretha Franklin, piosenkarka soulowa, jazzowa, kompozytorka. (70)
1947 - W Pinner w Anglii urodził się Elton John, właściwie Reginald Kenneth Dwight, piosenkarz, kompozytor, pianista. (65)
1954 - W Warszawie zmarł Leon Schiller, reżyser, krytyk i teoretyk teatru.
1957 - W Moskwie rządy PRL i ZSRS podpisały umowę o terminie i trybie repatriacji ze Związku Sowieckiego osób narodowości polskiej. (55)
1957 - Traktat Rzymski - Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy podpisały układ o utworzeniu EWG i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej. (55)
1976 - Henryk Jabłoński ponownie wybrany został przez Sejm przewodniczącym Rady Państwa.
1977 - Powstanie Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). (35)
1982 - Stan wojenny: W Iławie internowani zostali pobici przez służbę więzienną. (30)
2007 - W Katowicach zmarł Jacek Lech, piosenkarz, solista zespołu "Czerwono-Czarni". (5) (PAP)
mjs/ ls/
