Przedstawiamy kalendarz rocznic na najbliższy tydzień:
28 października ---------------
1138 - Zmarł książę Bolesław III Krzywousty. (875)
1492 - Krzysztof Kolumb, poszukując zachodniej drogi morskiej do Indii, dopłynął do wybrzeży Kuby.
1611 - Na mocy przywileju króla Zygmunta III Wazy Kolegium Jezuickie w Poznaniu zostało przekształcone w szkołę akademicką, uzyskując status uniwersytecki.
1763 - W Dreźnie zmarł Heinrich von Bruehl, minister saski, bliski doradca Augusta III. (250)
1887 - W Rzochowie koło Mielca urodził się Karol Popiel, współtwórca Polskich Drużyn Strzeleckich, żołnierz Legionów Polskich; przywódca Narodowej Partii Robotniczej, poseł na Sejm (1922-1927); działacz Centrolewu, więzień brzeski; przywódca Stronnictwa Pracy (1937); w czasie II wojny światowej minister w rządzie RP na uchodźstwie; po wojnie poseł do KRN (1945-1946); w 1947 r. wyemigrował do USA.
1918 - W Krakowie powstała Polska Komisja Likwidacyjna; w jej skład weszli m.in. Ignacy Daszyński, Jędrzej Moraczewski i Wincenty Witos. (95)
1918 - Komitet Narodowy w Pradze przyjął ustawę o utworzeniu niepodległego państwa czechosłowackiego. (95)
1926 - W Miedniewicach koło Skierniewic urodził się Henryk Bereza, krytyk literacki, eseista.
1928 - W Krakowie urodziła się Sława Kwaśniewska, aktorka. (85)
1933 - W Mage w Brazylii urodził się Garrincha, jeden z najlepszych piłkarzy w historii futbolu; dwukrotnie z reprezentacją Brazylii zdobywał mistrzostwo świata: w 1958 i 1962 r. (80)
1938 - Władze III Rzeszy deportowały do Polski około 17 tys. Żydów, którzy mieszkali w Niemczech, ale posiadali polskie obywatelstwo; najwięcej z nich - około 9,5 tys. - zmuszono do przekroczenia polskiej granicy w rejonie Zbąszynia. (75)
1946 - Sąd w Warszawie za pełnienie kierowniczych funkcji w NSZ i Organizacji Polskiej skazał na śmierć Mirosława Ostromęckiego, Władysława Drybsa i Marię Kobierzycką; wszystkim skazanym zamieniono wyroki na kary dożywotniego więzienia.
1946 - W Rzeszowie urodził się Jan Domarski, piłkarz, strzelec historycznej bramki w meczu z Anglią na Wembley w 1973 r., która dała polskiej reprezentacji awans na Mistrzostwa Świata w Niemczech.
1948 - W Sosnowcu urodził się Krzysztof Materna, satyryk, aktor, konferansjer, reżyser i producent telewizyjny. (65)
1950 - Sejm uchwalił ustawę o reformie walutowej.
1956 - Władze komunistyczne uwolniły internowanego od września 1953 r. prymasa Polski kardynała Stefana Wyszyńskiego, który powrócił do Warszawy.
1958 - Patriarcha Wenecji kardynał Angelo Giuseppe Roncalli wybrany został papieżem; przyjął imię Jana XXIII. (55)
1963 - W Rzymie urodził się Eros Ramazzotti, piosenkarz. (50)
1963 - W Sulechowie urodziła się Iwona Katarzyna Pawlak, aktorka. (50)
1975 - W Warszawie zakończył się IX Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina, którego zwycięzcą został Krystian Zimerman.
1981 - Na wezwanie władz NSZZ "Solidarność" w całej Polsce przeprowadzony został godzinny strajk ostrzegawczy.
1992 - Terytorium Polski opuściły ostatnie rosyjskie jednostki bojowe.
1999 - Leszek Cichy jako pierwszy Polak zdobył "Koronę Ziemi" - wspiął się na najwyższe szczyty wszystkich kontynentów.
2010 - We Wrocławiu zmarł Stanisław Lenartowicz, reżyser.
29 października ---------------
1611 - W Warszawie odbył się triumfalny wjazd hetmana Stanisława Żółkiewskiego, zwycięzcy spod Kłuszyna; w orszaku przejeżdżającym przez miasto był m.in. wzięty do niewoli car Wasyl IV Szujski, który na Zamku Królewskim złożył hołd przed królem polskim Zygmuntem III Wazą.
1783 - W Paryżu zmarł Jean Le Rond d' Alembert, filozof, jeden z największych matematyków XVIII w., współzałożyciel i współredaktor "Wielkiej encyklopedii francuskiej". (230)
1822 - W Górkach koło Klimontowa urodził się Mieczysław Ledóchowski, arcybiskup metropolita gnieźnieński i poznański, kardynał; więziony przez władze pruskie (1874-1876) i pozbawiony archidiecezji.
1892 - We Lwowie urodził się Stanisław Ostrowski, prezydent Lwowa (1936-1939), więziony w Związku Sowieckim (1939-1941); w latach 1972-1979 prezydent RP na uchodźstwie.
1903 - W Korolówce koło Tarnopola urodził się Mieczysław Jastrun, poeta, eseista, tłumacz. (110)
1909 - Powstało Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe.
1918 - Proklamacja o powstaniu Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. (95)
1918 - W Warszawie urodził się Paweł Hertz, poeta, tłumacz, pisarz, eseista, edytor. (95)
1922 - W Warszawie urodził się Zbigniew Wójcik, historyk, badacz dziejów XVI-XVII w.
1923 - Turcja została ogłoszona republiką; stanowisko prezydenta objął Mustafa Kemal Pasza - Ataturk. (90)
1924 - We Lwowie urodził się Zbigniew Herbert, poeta, eseista, dramatopisarz.
1930 - Rozporządzenie prezydenta RP Ignacego Mościckiego o ustanowieniu Krzyża Niepodległości i Medalu Niepodległości.
1930 - W Piotrkowie Trybunalskim urodził się Mariusz Dmochowski, aktor.
1942 - Eliasz Różański, wykonując wyrok Żydowskiej Organizacji Bojowej, zabił w mieszkaniu przy ul. Gęsiej w Warszawie Jakuba Lejkina, zastępcę komendanta Żydowskiej Służby Porządkowej w getcie, szczególnie brutalnego w czasie akcji likwidacyjnych.
1944 - 1 Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka wkroczyła do Bredy.
1944 - W Filipowicach koło Krzeszowic urodziła się Magdalena Zawadzka, aktorka.
1945 - Do Polski powróciło z Francji 2 tys. polskich żołnierzy walczących w czasie wojny we francuskim ruchu oporu i polskich formacjach 1 Armii Francuskiej.
1947 - W Polanicy Zdroju urodził się Jerzy Fedorowicz, aktor, reżyser teatralny; dyrektor Teatru Ludowego w Nowej Hucie (1989-2012); od 2005 r. poseł na Sejm z list Platformy Obywatelskiej.
1948 - We Wrocławiu urodził się Wiesław Saniewski, reżyser, scenarzysta filmowy. (65)
1956 - Premiera filmu "Nikodem Dyzma" w reżyserii Jana Rybkowskiego.
1976 - We Władysławowie zmarł Augustyn Necel, pisarz związany z Kaszubami, autor powieści historycznych.
1977 - Piłkarze reprezentacji Polski remisując 1:1 w meczu z Portugalią zapewnili sobie awans do Mistrzostw Świata w Argentynie.
1993 - W Zakopanem zmarł Stanisław Marusarz, wszechstronny narciarz, czterokrotny uczestnik igrzysk olimpijskich, wicemistrz świata w skokach narciarskich w 1938 r.; w czasie II wojny światowej kurier tatrzański, aresztowany przez Gestapo w 1940 r., uciekł z więzienia przy ul. Montelupich w Krakowie i przedostał się na Węgry. (20)
2008 - W Kalifornii zmarł William Wharton, pisarz. (5)
2010 - W Krakowie zmarł Ludwik Jerzy Kern, pisarz, poeta, satyryk, tłumacz, autor kilkudziesięciu książek dla dzieci.
30 października ---------------
1895 - W Samarze w Rosji urodziła się Maria Kuncewiczowa, pisarka, eseistka.
1918 - Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie przejęła władzę nad Zachodnią Małopolską. (95)
1921 - W Warszawie urodził się Wacław Bojarski, poeta, prozaik, publicysta i krytyk literacki.
1933 - W Sopocie urodził się Tadeusz Chyła, piosenkarz, kompozytor. (80)
1935 - Po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego decyzją Walerego Sławka rozwiązano Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR).
1936 - W Bohdanowie (dawne woj. nowogródzkie) zmarł Ferdynand Ruszczyc, malarz, grafik, scenograf, jeden z najwybitniejszych twórców okresu Młodej Polski, wielki promotor Wilna w Europie.
1938 - Amerykańska stacja radiowa CBS nadała słuchowisko Orsona Wellesa "Wojna światów", relacjonujące "na żywo" inwazję Marsjan na Ziemię; audycja odebrana została przez wielu słuchaczy jako rzeczywisty reportaż i wywołała panikę. (75)
1939 - W Konstancinie pod Warszawą zmarł Wacław Gąsiorowski, powieściopisarz, działacz społeczny, prezes Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej we Francji.
1939 - Zarządzenie Reichsfuehrera SS Heinricha Himmlera o przesiedleniu do Generalnego Gubernatorstwa ludności polskiej i żydowskiej z ziem polskich włączonych do Rzeszy.
1942 - Przy budowanej przez IG Farbenindustrie fabryce kauczuku syntetycznego powstał podobóz Buna, przemianowany następnie na Auschwitz III - Monowitz.
1943 - W Nowym Jorku zmarł Max Reinhardt, niemiecki reżyser teatralny, aktor, wieloletni dyrektor Deutsches Theater w Berlinie. (70)
1947 - W Wichrowie koło Dobrego Miasta urodził się Krzysztof Daukszewicz, satyryk, poeta, kompozytor, piosenkarz.
1951 - Ustawa o powołaniu Polskiej Akademii Nauk.
1953 - W Paryżu zmarł Imre Kalman, węgierski kompozytor, autor m.in. operetki "Księżniczka czardasza". (60)
1984 - W Dzienniku Telewizyjnym poinformowano o wyłowieniu z Wisły pod Włocławkiem ciała księdza Jerzego Popiełuszki.
1989 - Premiera filmu "300 mil do nieba" w reżyserii Macieja Dejczera.
31 października ---------------
1353 - Olsztyn otrzymał prawa miejskie. (660)
1424 - W Krakowie urodził się przyszły król polski i węgierski Władysław III Warneńczyk.
1517 - Według tradycji Marcin Luter przybił na drzwiach kaplicy elektorskiej w Wittenberdze 95 tez przeciwko odpustom.
1888 - W Trębkach niedaleko Gostynina urodził się Andrzej Małkowski, propagator skautingu, jeden z twórców harcerstwa w Polsce; żołnierz Legionów Polskich i Armii Polskiej we Francji. (125)
1901 - W Teatrze Miejskim w Krakowie odbyła się prapremiera dramatu "Dziady" Adama Mickiewicza; spektakl wyreżyserował Stanisław Wyspiański.
1908 - W Londynie zakończyły się IV Letnie Igrzyska Olimpijskie. (105)
1918 - W Krakowie i we Lwowie grupa dziennikarzy przejęła oddziały Wiedeńskiego Biura Korespondencyjnego (agencji austriackiej), tworząc zalążek Polskiej Agencji Telegraficznej (PAT). (95)
1918 - Początek walk ukraińsko-polskich we Lwowie. (95)
1918 - W Wiedniu zmarł Egon Schiele, malarz, grafik. (95)
1930 - W Warszawie urodził się Zdzisław Najder, były dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, znawca twórczości Josepha Conrada.
1930 - Premiera filmu "Na Sybir" w reżyserii Henryka Szaro.
1936 - W Bystrej koło Cieszyna zmarł Ignacy Daszyński, działacz socjalistyczny, premier Tymczasowego Rządu powołanego w Lublinie w listopadzie 1918 r.; wicemarszałek i marszałek Sejmu w okresie II RP.
1938 - W Lublinie urodził się Bohdan Łazuka, aktor, piosenkarz. (75)
1939 - Zwracając się do delegatów V Nadzwyczajnej Sesji Rady Najwyższej ZSRS Wiaczesław Mołotow użył odnośnie Polski sformułowania o "poczwarnym bękarcie Traktatu Wersalskiego, który żył kosztem niepolskich narodowości".
1945 - W Krakowie zmarł Wincenty Witos, przywódca ruchu ludowego, trzykrotny premier II RP, jeden z przywódców Centrolewu, więzień brzeski; po wybuchu II wojny światowej aresztowany przez Niemców, odmówił współpracy z władzami okupacyjnymi.
1960 - Premiera filmu "Nikt nie woła" w reżyserii Kazimierza Kutza.
1961 - Z Mauzoleum Lenina w Moskwie usunięto ciało Józefa Stalina.
1988 - Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów podjął decyzję o likwidacji Stoczni Gdańskiej. (25)
1993 - W Rzymie zmarł Federico Fellini, reżyser, scenarzysta filmowy, jeden z najwybitniejszych twórców w historii kina. (20)
1997 - W Warszawie zmarł Tadeusz Janczar, aktor; w czasie II wojny światowej członek Szarych Szeregów, żołnierz AK, a następnie 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki.
1 listopada -----------
1496 - W Krakowie zmarł Filip Kallimach (właściwie Filippo Buonaccorsi), włoski humanista, poeta, pisarz polityczny.
1705 - Król August II Mocny ustanowił Order Orła Białego.
1822 - W Wojutynie na Wołyniu urodził się Zygmunt Szczęsny Feliński, arcybiskup metropolita warszawski; po wybuchu powstania styczniowego protestował przeciwko carskim represjom; skazany na 20-letnie zesłanie do Jarosławia nad Wołgą; beatyfikowany w 2002 r.
1848 - Wiosna Ludów: We Lwowie doszło do walk pomiędzy polską Gwardią Narodową a wojskami austriackimi; na rozkaz gen. Wilhelma Hammersteina miasto zostało ostrzelane przez artylerię, zginęło około 100 jego mieszkańców; w konsekwencji Lwów skapitulował. (165)
1862 - W Krakowie urodził się Feliks Koneczny, historyk.
1888 - W Karakole w Kirgistanie zmarł Nikołaj Przewalski, rosyjski podróżnik, geograf, generał. (125)
1893 - W Krakowie zmarł Jan Matejko, malarz. (120)
1918 - W Lublinie rozpoczął się zjazd organizacji skautowych, w czasie którego utworzono Związek Harcerstwa Polskiego. (95)
1932 - W Paryżu zmarł Tadeusz Makowski, malarz, grafik.
1933 - Warszawski port lotniczy przeniesiono z Pól Mokotowskich na Okęcie. (80)
1939 - Rada Najwyższa ZSRS podjęła decyzję o przyłączeniu do Białoruskiej i Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej anektowanych ziem wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej (1-2 XI).
1939 - Wszyscy polscy jeńcy-oficerowie zostali umieszczeni w sowieckich obozach w Kozielsku i Starobielsku, natomiast funkcjonariusze policji, KOP i więziennictwa w obozie w Ostaszkowie (1-4 XI).
1941 - Niemcy rozpoczęli budowę obozu zagłady w Bełżcu.
1941 - W Krakowie odbyło się pierwsze przedstawienie konspiracyjnego Teatru Rapsodycznego.
1946 - Karol Wojtyła otrzymał święcenia kapłańskie.
1947 - W Radomyślu Wielkim urodził się Leszek Wosiewicz, reżyser, scenarzysta filmowy.
1956 - Rząd Węgier ogłosił neutralność kraju i wystąpienie z Układu Warszawskiego; premier Imre Nagy o uznanie neutralności Węgier poprosił ONZ.
1956 - W czasie spotkania w Brześciu sowiecki przywódca Nikita Chruszczow poinformował Władysława Gomułkę o podjęciu decyzji dotyczącej drugiej interwencji Armii Czerwonej na Węgrzech.
1971 - W Warszawie zmarła Jadwiga Smosarska, aktorka.
1975 - Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami po raz pierwszy prowadził publiczną zbiórkę pieniędzy na terenie cmentarza.
1982 - W Warszawie w mieszkaniu Ewy Dałkowskiej odbyła się pierwsza premiera działającego poza oficjalnym obiegiem Teatru Domowego.
1985 - Po dziewięciu latach w Polsce zniesiono reglamentację cukru.
1986 - W Warszawie zmarł Mieczysław Moczar (wł. Mikołaj Demko), działacz komunistyczny, generał LWP, członek KPP, PPR i PZPR; w latach 1964-1968 minister spraw wewnętrznych.
1993 - Wszedł w życie Traktat z Maastricht o Unii Europejskiej. (20)
1998 - W Strasburgu rozpoczął działalność nowy zreformowany Europejski Trybunał Praw Człowieka. (15)
2003 - W Warszawie zmarł Henryk Machalica, aktor. (10)
2 listopada -----------
1836 - W Wilnie urodził się Michał Andriolli, rysownik, ilustrator, malarz.
1860 - Urodził się Marcin Kasprzak, działacz II Proletariatu, PPS zaboru pruskiego i SDKPiL.
1866 - W Zułowie na Wileńszczyźnie urodził się Bronisław Piłsudski, brat Józefa Piłsudskiego, etnograf, lingwista, muzeolog; za udział w przygotowaniach do zamachu na cara Aleksandra III w 1887 r. skazany został na 15 lat zesłania i ciężkich prac na Sachalinie.
1879 - W Strutynce na Podolu urodził się Walery Sławek, jeden z najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego, współtwórca OB PPS, żołnierz Legionów Polskich, członek Komendy Naczelnej POW, oficer WP, twórca BBWR, trzykrotny premier i marszałek Sejmu.
1913 - W Nowym Jorku urodził się Burt Lancaster, aktor, laureat Oscara z rolę w filmie "Elmer Gantry". (100)
1925 - W Grobie Nieznanego Żołnierza na Placu Saskim w Warszawie złożono szczątki bezimiennego obrońcy Lwowa z 1918 r.
1932 - Funkcję ministra spraw zagranicznych RP po Auguście Zaleskim objął Józef Beck.
1932 - W Międzyrzecu Podlaskim urodziła się Sława Przybylska, piosenkarka.
1937 - W Warszawie urodziła się Barbara Borys-Damięcka, reżyser telewizyjny i teatralny; dyrektor Teatru Syrena w Warszawie w 1997-2007; od 2007 r. senator RP z list Platformy Obywatelskiej.
1942 - Niemcy zakończyli akcję likwidacji getta w Tomaszowie Mazowieckim, wywożąc jego mieszkańców do obozu zagłady w Treblince.
1944 - W Żyrardowie zmarł Karol Irzykowski, krytyk literacki, pisarz.
1949 - Władze komunistyczne aresztowały gen. Stanisława Tatara.
1971 - We Wrocławiu zakłady "Polar", jako pierwsze w Polsce, rozpoczęły produkcję pralek automatycznych.
1996 - W Warszawie zmarł Artur Międzyrzecki, poeta, prozaik, tłumacz, krytyk literacki.
1996 - W Warszawie zmarł Janusz Warmiński, aktor, reżyser, wieloletni dyrektor Teatru Ateneum.
2000 - Zmarła Sue Ryder, od 1979 r. lady Ryder of Warsaw, brytyjska filantropka, w czasie II wojny światowej w polskiej sekcji SOE (Special Operations Executive - Kierownictwie Operacji Specjalnych) - tajnej rządowej agencji brytyjskiej wspierającej m.in. ruch oporu w państwach okupowanych przez nazistowskie Niemcy.
3 listopada -----------
1771 - Porwanie króla Stanisława Augusta przez konfederatów barskich.
1848 - W Krakowie ukazał się pierwszy numer konserwatywnego dziennika "Czas". (165)
1867 - W Przyłbicach koło Jaworowa urodził się Stanisław Szeptycki, dowódca III Brygady Legionów Polskich, następnie komendant Legionów; szef Sztabu Generalnego WP (1918-1919), w czasie wojny polsko-bolszewickiej dowódca Frontu Litewsko-Białoruskiego, od marca 1920 r. dowódca 4 Armii.
1877 - W Rybnej koło Krakowa urodził się Karol Hubert Rostworowski, dramatopisarz, poeta, publicysta; związany z Obozem Wielkiej Polski i Stronnictwem Narodowym.
1894 - W Poznaniu powstała niemiecka organizacja nacjonalistyczna Deutscher Ostmarkenverein, nazywana Hakatą (od nazwisk organizatorów: Hansemann, Kennemann i Tiedemann); jej celem była germanizacja polskich ziem w zaborze pruskim.
1918 - Zawieszenie broni pomiędzy aliantami a Austro-Węgrami. (95)
1918 - Bunt niemieckich marynarzy w Kilonii; początek rewolucyjnych wystąpień w Niemczech. (95)
1920 - W Drohobyczu urodził się Maciej Dawidowski, ps. Alek, instruktor harcerski, żołnierz Szarych Szeregów, jeden z bohaterów "Kamieni na szaniec" Aleksandra Kamińskiego.
1921 - W Warszawie zmarł Andrzej Niemojewski, pisarz, wolnomyśliciel, redaktor "Myśli Niepodległej".
1926 - W Warszawie urodził się Andrzej Micewski, historyk, działacz katolicki, publicysta.
1927 - W Kniażach koło Stanisławowa urodził się Zbigniew Cybulski, aktor.
1929 - W Warszawie zmarł Jan Ignacy Niecisław Baudouin de Courtenay, językoznawca, jeden z najwybitniejszych lingwistów świata; w 1922 r. wysunięty przez mniejszości narodowe, jako kandydat w wyborach prezydenta RP.
1942 - Główna Kwatera Harcerzy "Pasieka" podjęła decyzję o podziale Szarych Szeregów na trzy grupy wiekowe: chłopców w wieku 12-14 lat, tzw. Zawiszaków, szkolono w ratownictwie i łączności; starsi, w wieku 15-17 lat, tworzyli Bojowe Szkoły (BS), w których prowadzono szkolenie wojskowe oraz przygotowywano do służby w oddziałach rozpoznawczych, zwiadowczych i łączności, harcerze BS brali udział w akcjach Organizacji Małego Sabotażu Wawer; młodzież powyżej 18 lat tworzyła Grupy Szturmowe (GSz) pełniące służbę dywersyjną.
1943 - W ramach tzw. akcji "Erntefest" ("Dożynki") Niemcy zamordowali około 42 tys. Żydów z dystryktu lubelskiego; ponad 18 tys. z nich zabili w obozie koncentracyjnym na Majdanku. (70)
1946 - Ukazał się pierwszy numer "Stolicy", warszawskiego tygodnika ilustrowanego.
1947 - W Łodzi urodził się Jacek Koprowicz, reżyser i scenarzysta filmowy.
1948 - KC PPR i CKW PPS na wspólnym posiedzeniu podjęły decyzję o zwołaniu kongresu zjednoczeniowego i przyjęły projekt statutu partii. (65)
1957 - Związek Sowiecki wystrzelił drugiego sztucznego satelitę Ziemi - Sputnika 2; jako pierwszy w historii wyniósł on na orbitę okołoziemską żywą istotę - psa Łajkę.
1976 - W katastrofie kolejowej w Juliance koło Częstochowy zginęło 25 osób, a ponad 60 zostało rannych.
1984 - W Warszawie odbył się pogrzeb księdza Jerzego Popiełuszki, w którym wzięło udział ponad 600 tys. wiernych oraz blisko tysiąc księży, mszy żałobnej przewodniczył prymas Józef Glemp; ksiądz Popiełuszko pochowany został przy kościele św. Stanisława Kostki na warszawskim Żoliborzu.
1991 - W Warszawie zmarł Roman Wilhelmi, aktor. (PAP)
mjs/ abe/
