Przedstawiamy kalendarz rocznic na najbliższy tydzień:
4 listopada -----------
1794 - Po zdobyciu prawobrzeżnej części Warszawy wojska rosyjskie, dowodzone przez gen. Aleksandra Suworowa, dokonały rzezi jej mieszkańców; liczbę ofiar szacuje się na kilkanaście tysięcy.
1794 - W walce z wojskami rosyjskimi na warszawskiej Pradze zginął gen. Jakub Jasiński; przywódca insurekcji w Wilnie w 1794 r.; poeta, satyryk, bajkopisarz, autor utworów politycznych o charakterze rewolucyjnym.
1801 - W Ilińcach koło Humania urodził się Seweryn Goszczyński, poeta, publicysta, działacz polityczny.
1877 - W Sierzchowach koło Rawy Mazowieckiej urodził się Tomasz Arciszewski, jeden z przywódców PPS, premier RP na uchodźstwie w latach 1944-1947.
1889 - W Zakopanem zmarł Tytus Chałubiński, lekarz, przyrodnik, społecznik, jeden z pionierów taternictwa, współzałożyciel Towarzystwa Tatrzańskiego i Muzeum Tatrzańskiego.
1922 - Brytyjski archeolog Howard Carter odkrył w Dolinie Królów grobowiec egipskiego władcy Tutanchamona.
1925 - W Katowicach urodziła się Aleksandra Śląska (wł. Aleksandra Wąsik), aktorka.
1931 - W Warszawie zmarł Artur Oppman, pseudonim Or-Ot, poeta, publicysta, pułkownik WP.
1942 - Zakończyła się II bitwa pod El-Alamein, w wyniku której brytyjska 8. Armia gen. Bernarda L. Montgomerego pokonała wojska Osi dowodzone przez feldmarszałka Erwina Rommla.
1944 - W Lublinie powstał Centralny Komitet Żydów Polskich.
1944 - W Żelaznej koło Skierniewic zmarła Maria Rodziewiczówna, pisarka.
1948 - Przed Rejonowym Sądem Wojskowym w Warszawie rozpoczął się proces działaczy PPS-WRN; wśród oskarżonych był Kazimierz Pużak, więzień carski, wieloletni członek władz PPS, poseł na Sejm (1919-1935), podczas II wojny światowej jeden z przywódców PPS-WRN; od 1944 r. do 1945 r. przewodniczący Rady Jedności Narodowej; aresztowany przez NKWD i sądzony w Moskwie w procesie szesnastu. (65)
1950 - Podpisano Europejską Konwencję Praw Człowieka.
1950 - Prezesem Naczelnego Sądu Wojskowego został sowiecki oficer płk Wilhelm Świątkowski.
1956 - Armia Czerwona rozpoczęła drugą interwencję na Węgrzech, która stłumiła węgierskie powstanie.
1956 - Inauguracja działalności Wrocławskiego Teatru Pantomimy.
1972 - W Krakowie urodził się Mariusz Kwiecień, śpiewak operowy.
1981 - W Warszawie w rządowej willi przy ulicy Parkowej doszło do spotkania prymasa Polski Józefa Glempa, gen. Wojciecha Jaruzelskiego i Lecha Wałęsy.
1982 - W Warszawie urodziła się Kamila Skolimowska, lekkoatletka, mistrzyni olimpijska z Sydney w rzucie młotem.
1988 - W czasie oficjalnej wizyty w Polsce premier Wielkiej Brytanii Margaret Thatcher spotkała się z Lechem Wałęsą i innymi działaczami opozycji. (25)
1992 - W Łodzi zmarł Ludwik Benoit, aktor.
2008 - Barack Obama zwyciężył w wyborach prezydenckich w USA. (5)
2011 - Zmarł Tadeusz Walasek, bokser, zdobywca dwóch olimpijskich medali - srebrnego w Rzymie (1960) i brązowego w Tokio (1964), mistrz Europy z Belgradu (1961).
5 listopada -----------
1370 - W Krakowie zmarł król Kazimierz III Wielki.
1794 - Powstanie kościuszkowskie: Kapitulacja Warszawy.
1830 - Fryderyk Chopin wyjechał z Kalisza do Drezna, następnie udał się do Monachium i do Paryża - do Polski nigdy już nie powrócił.
1901 - Początek działalności Filharmonii Warszawskiej.
1913 - W Darjeeling w Indiach urodziła się Vivien Leigh, brytyjska aktorka, dwukrotna laureatka Oscara: za rolę w "Przeminęło z wiatrem" (1939) i "Tramwaju zwanym pożądaniem" (1951). (100)
1916 - W Warszawie i w Lublinie generał-gubernatorzy ogłosili manifest cesarzy Austrii i Niemiec o utworzeniu Królestwa Polskiego, tzw. Akt 5 listopada.
1922 - Przeprowadzono wybory do Sejmu RP I kadencji; Blok Chrześcijańskiej Jedności Narodowej uzyskał 28,8 proc. głosów, Blok Mniejszości Narodowych 15,1 proc., PSL "Piast" 12,9 proc., PSL "Wyzwolenie" 10,9 proc., PPS 10,1 proc. Frekwencja 67,7 proc.
1926 - W Gdańsku urodził się Zygmunt Chychła, bokser; w 1952 r. na igrzyskach w Helsinkach zdobył dla Polski pierwszy po II wojnie światowej złoty medal olimpijski.
1937 - W Warszawie zmarł Bolesław Leśmian, poeta.
1938 - Premiera filmu "Zapomniana melodia" w reżyserii Konrada Toma i Jana Fethke. (75)
1939 - W Kowalu koło Włocławka urodził się Jan Nowicki, aktor.
1941 - W Radzyniu Podlaskim urodził się Włodzimierz Nahorny, muzyk jazzowy, kompozytor, aranżer.
1945 - Władze komunistyczne aresztowały płk. Jana Rzepeckiego, komendanta Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość.
1946 - W Zakopanem rozpoczął się proces założycieli "Goralenvolku", kolaboracyjnej organizacji współpracującej w czasie II wojny światowej z niemieckimi władzami okupacyjnymi.
1951 - W Fabryce Samochodów Osobowych na Żeraniu rozpoczęto produkcję samochodu M-20 "Warszawa" na licencji "Pobiedy".
1952 - Uroczyście otwarto pierwszą linię tramwajową łączącą Nową Hutę z Krakowem.
1961 - W wypadku samochodowym w okolicach Błonia zginęła Ludmiła Jakubczak, piosenkarka, tancerka.
1963 - W Częstochowie urodził się Zygmunt "Muniek" Staszczyk, wokalista, autor tekstów, producent, lider zespołu T.Love. (50)
1967 - W Warszawie urodziła się Kayah, piosenkarka, autorka tekstów.
1967 - W Nowej Soli urodził się Krzysztof Kiljański, wokalista.
1967 - Premiera serialu animowanego dla dzieci "Rozbójnik Rumcajs".
1968 - Richard Nixon wygrał wybory prezydenckie w USA. (45)
1977 - Zmarł Aleksiej Stachanow, górnik z Donbasu, sowiecki przodownik pracy, który w 1935 r. na swojej szychcie wykonać miał 1400 proc. normy (wynik był efektem manipulacji).
1985 - W Śląskim Centrum Chorób Serca w Zabrzu prof. Zbigniew Religa przeprowadził pierwszą w Polsce udaną transplantację serca.
1987 - Janina i Zbigniew Porczyńscy przekazali Muzeum Archidiecezji Warszawskiej kolekcję dzieł sztuki, obejmującą ponad 400 obrazów.
1995 - Odbyła się pierwsza tura wyborów prezydenckich; największe poparcie uzyskali w niej: Aleksander Kwaśniewski 35,11 proc. i Lech Wałęsa 33,11 proc. Frekwencja 64,7 proc.
2004 - W Łagowie zmarł Jerzy Duda-Gracz, malarz, scenograf, rysownik.
2010 - W Warszawie otwarto Centrum Nauki Kopernik.
6 listopada -----------
1657 - W Bydgoszczy zawarta została umowa o przymierzu wieczystym pomiędzy elektorem brandenburskim Fryderykiem Wilhelmem i Polską; jednocześnie potwierdzony został traktat zawarty 19 września 1657 r. w Welawie, znoszący zależność lenną Prus Książęcych od Polski.
1846 - W Dąbrówce Ludomskiej koło Obornik zmarł Karol Marcinkowski, wielkopolski działacz społeczny, uczestnik powstania listopadowego, organizator Towarzystwa Naukowej Pomocy i inicjator budowy Bazaru w Poznaniu.
1860 - W Kuryłówce na Podolu urodził się Ignacy Jan Paderewski, pianista, kompozytor, działacz społeczny i mąż stanu; jako premier i minister spraw zagranicznych podpisał w imieniu Polski Traktat Wersalski.
1890 - W Lublinie zmarł ksiądz Piotr Ściegienny, działacz chłopski i niepodległościowy.
1893 - W Sankt Petersburgu zmarł Piotr Czajkowski, kompozytor. (120)
1918 - W Lublinie powstał Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej z Ignacym Daszyńskim na czele. (95)
1922 - W Warszawie urodził się Artur Międzyrzecki, poeta, prozaik, tłumacz, krytyk literacki.
1922 - W Toruniu utworzono Oficerską Szkołę Marynarki Wojennej.
1923 - W Krakowie doszło do krwawych starć robotników z policją i wojskiem; po obu stronach zginęło 31 osób. (90)
1936 - W Bydgoszczy urodził się Leonard Pietraszak, aktor.
1937 - Włochy przystąpiły do paktu antykominternowskiego.
1938 - Wybory do Sejmu RP. (75)
1939 - Gestapo aresztowało w Krakowie 183 pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczo-Hutniczej (Sonderaktion Krakau).
1945 - W Wierzchosławicach odbył się pogrzeb Wincentego Witosa.
1946 - Polska została członkiem UNESCO.
1948 - W Gdańsku zwodowano pierwszy po wojnie statek - rudowęglowiec "Sołdek". (65)
1949 - Sowiecki marszałek Konstanty Rokossowski objął stanowisko polskiego ministra obrony narodowej i mianowany został marszałkiem Polski.
1953 - Odbyła się emisja pierwszego spektaklu Teatru Telewizji; widzowie obejrzeli tego dnia "Okno w lesie" Leonida Rachmanowa i Jewgienija Ryssa w reżyserii Józefa Słotwińskiego. (60)
1985 - Gen. Wojciech Jaruzelski zrezygnował z funkcji premiera, obejmując stanowisko przewodniczącego Rady Państwa. Nowym szefem rządu został Zbigniew Messner.
1987 - W Warszawie zmarł Kajetan Sosnowski, malarz.
7 listopada -----------
1612 - Kapitulacja polskiej załogi na Kremlu.
1849 - We wsi Boczki pod Łowiczem urodził się Józef Chełmoński, malarz.
1867 - W Warszawie urodziła się Maria Skłodowska-Curie, autorka pionierskich prac z fizyki i chemii jądrowej, jedyna dotąd kobieta uhonorowana przez Szwedzką Akademię Nauk dwiema Nagrodami Nobla.
1889 - W Dyneburgu urodził się Stanisław Swianiewicz, ekonomista, prof. Uniwersytetu Wileńskiego; więzień sowiecki, cofnięty z transportu oficerów skierowanych do Katynia; autor głośnej książki "W cieniu Katynia" uważanej za jeden z najważniejszych dokumentów na temat tej zbrodni.
1913 - W Mondovi w Algierii urodził się Albert Camus, francuski pisarz, dramaturg, eseista; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1957 r. (100)
1917 - Początek bolszewickiego przewrotu w Rosji.
1939 - Dekretem prezydenckim gen. Władysław Sikorski powołany został na stanowisko Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych.
1943 - W Jastrzębiu Zdroju urodził się Krystian Lupa, reżyser teatralny. (70)
1946 - W Nowym Sączu urodził się Jerzy Schejbal, aktor.
1957 - W NRD zaprezentowano model samochodu osobowego Trabant.
1963 - Zmarł prof. Stanisław Ossowski, socjolog, teoretyk kultury. (50)
1965 - W Legnicy urodził się Tomasz Merta, historyk myśli politycznej, publicysta, ekspert ds. edukacji, od 2005 r. wiceminister kultury; zginął w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 r.
1966 - Premiera filmu "Matnia" w reżyserii Romana Polańskiego.
1968 - Premiera filmu "Lalka" w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa. (45)
1996 - Zmarł Andrzej Bączkowski, prawnik, minister pracy i polityki socjalnej w rządzie Włodzimierza Cimoszewicza.
8 listopada -----------
1632 - W czasie wolnej elekcji wybrano królem Władysława IV Wazę, najstarszego syna zmarłego Zygmunta III.
1781 - W Makoszowach, obecnie dzielnica Zabrza, urodził się Karol Godula, współtwórca śląskiego przemysłu, właściciel kompleksu kopalń i hut cynku.
1877 - W Warszawie zmarł Karol Beyer, pierwszy zawodowy fotograf warszawski; twórca polskiej fotografii profesjonalnej; numizmatyk.
1917 - W Olsztynie urodził się Tadeusz Nowakowski, pisarz, publicysta, współpracownik BBC i sekcji polskiej RWE.
1918 - Józef Piłsudski i Kazimierz Sosnkowski zostali zwolnieni z Twierdzy w Magdeburgu. (95)
1923 - W Monachium naziści podjęli nieudaną próbę obalenia Republiki Weimarskiej; na czele puczu stał Adolf Hitler i gen. Erich Ludendorff. (90)
1923 - W Warszawie urodził się Józef Hen, pisarz, publicysta, scenarzysta. (90)
1933 - Rozpoczęła działalność Polska Akademia Literatury. (80)
1937 - W Stryju urodził się Jan Kociniak, aktor.
1942 - W Warszawie zmarł Edward Puchalski, reżyser filmowy, scenarzysta, aktor.
1953 - W Paryżu zmarł Iwan Bunin, rosyjski poeta, nowelista, tłumacz; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1933 r. (60)
1956 - Początek prac Komisji Wspólnej Episkopatu i Rządu.
1976 - List otwarty Karola Modzelewskiego do I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka.
1986 - W Moskwie zmarł Wiaczesław Mołotow, przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych ZSRS (1930-1941), od 1939 r. komisarz spraw zagranicznych; sygnatariusz układu sojuszniczego z III Rzeszą, tzw. paktu Ribbentrop-Mołotow; wspólnie z innymi członkami BP KC WKP(b) podpisał uchwałę z 5 marca 1940 r. o rozstrzelaniu polskich jeńców wojennych przebywających w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz polskich więźniów przetrzymywanych przez NKWD - w wyniku tej decyzji zgładzono około 22 tys. obywateli polskich.
1988 - George Bush wygrał wybory prezydenckie w USA. (25)
1992 - W Warszawie zmarła Hanna Skarżanka, aktorka, żołnierz Kedywu Wileńskiego Okręgu AK.
1998 - W Cannes zmarł Jean Marais, aktor. (15)
2000 - W Krakowie zmarł Krzysztof Litwin, aktor.
2008 - W Warszawie zmarł Mieczysław F. Rakowski, dziennikarz, premier PRL, I sekretarz KC PZPR. (5)
9 listopada -----------
1794 - Powstanie kościuszkowskie: wojska rosyjskie wkroczyły do Warszawy.
1818 - W Orle urodził się Iwan Turgieniew, prozaik, poeta, dramatopisarz. (195)
1839 - W Mińsku urodził się Tadeusz Korzon, jeden z najwybitniejszych polskich historyków; przedstawiciel warszawskiej szkoły historycznej.
1873 - W Łodzi urodził się Tadeusz Miciński, poeta, prozaik, dramaturg. (140)
1888 - W Cognac we Francji urodził się Jean Monnet, polityk, ekonomista, współautor koncepcji powołania Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, jeden z ojców-założycieli zjednoczonej Europy. (125)
1910 - W Poznaniu zmarł ksiądz Piotr Wawrzyniak, działacz społeczny i gospodarczy.
1915 - W Konowce na Ukrainie urodziła się Hanka Bielicka, aktorka.
1916 - W Lemieszówce koło Kamieńca Podolskiego urodził się Kazimierz Romanowicz, żołnierz II Korpusu Polskiego, jedna z czołowych postaci polskiej emigracji, twórca księgarni i wydawnictwa "Libella" w Paryżu.
1918 - W Berlinie wybuchła rewolucja; cesarz Wilhelm II abdykował. (95)
1918 - W Paryżu zmarł Guillaume Apollinaire, poeta, prozaik, polskiego pochodzenia. (95)
1928 - Premiera filmu "Pan Tadeusz" w reżyserii Ryszarda Ordyńskiego. (85)
1937 - W Samborze urodził się Maciej Prus, reżyser i aktor teatralny.
1938 - W Niemczech doszło do masowego pogromu ludności żydowskiej, zorganizowanego przez nazistów - tzw. Kristallnacht ("Noc Kryształowa"); w jego wyniku zamordowano 91 Żydów, spalono 171 synagog, splądrowano 7,5 tys. sklepów, a 26 tys. Żydów deportowano do obozów koncentracyjnych. (75)
1942 - W Lublinie Niemcy rozpoczęli ostateczną likwidację getta na Majdanie Tatarskim; większość przetrzymywanych w nim Żydów zamordowano w komorach gazowych w obozie na Majdanku.
1943 - W Waszyngtonie powstała Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Pomocy i Odbudowy (UNRRA). (70)
1964 - Sąd Wojewódzki w Warszawie ogłosił wyrok w sprawie Melchiora Wańkowicza: 1,5 roku więzienia za "propagowanie materiałów oczerniających i poniżających PRL".
1968 - Zakończył się pierwszy z tzw. procesów pomarcowych: Józef Dajczgewand został skazany na 2,5 roku więzienia, a Sławomir Kretkowski na 1,5 roku. (45)
1980 - Premiera serialu telewizyjnego "Dom" w reżyserii Jana Łomnickiego.
1983 - W Warszawie urodziła się Maja Włoszczowska, wicemistrzyni olimpijska w kolarstwie górskim z Pekinu (2008); wielokrotna medalistka mistrzostw świata i mistrzostw Europy. (30)
2001 - Premiera filmu "Wiedźmin" w reżyserii Marka Brodzkiego.
2007 - W Warszawie rozpoczęły się uroczystości ku czci ofiar zbrodni katyńskiej, w czasie których odczytano nazwiska ok. 14 tys. oficerów polskich zamordowanych w 1940 r. przez NKWD w Katyniu, Charkowie i Twerze, awansowanych pośmiertnie na wyższe stopnie wojskowe i służbowe.
2008 - W Warszawie zmarł Stanisław Różewicz, reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, kierownik artystyczny Zespołu Filmowego "Tor" (1967-1968; 1972-1980). (5)
10 listopada ------------
1444 - W bitwie z armią turecką pod Warną zginął Władysław III, król Polski i Węgier; w chwili śmierci monarcha miał 20 lat.
1483 - W Eisleben urodził się Marcin Luter, teolog, prof. uniwersytetu w Wittenberdze, reformator religijny, współtwórca luteranizmu; w 1517 r. ogłosił 95 tez wymierzonych przeciwko praktyce sprzedaży odpustów; wydarzenie to uznawane jest za początek reformacji. (530)
1493 - W Einsiedeln w Szwajcarii urodził się Paracelsus, lekarz, chemik, jeden z prekursorów nowożytnej medycyny; inna podawana data jego urodzin to 17 grudnia 1493 r. (520)
1668 - W Paryżu urodził się Francois Couperin, kompozytor. (345)
1673 - We Lwowie zmarł król Michał Korybut Wiśniowiecki. (340)
1884 - W Warszawie urodziła się Zofia Nałkowska, pisarka, publicystka.
1888 - Urodził się Andriej Tupolew, sowiecki inżynier, konstruktor samolotów, organizator przemysłu lotniczego w ZSRS; generał. (125)
1909 - W Symbirsku nad Wołgą urodził się Paweł Jasienica, właściwie Leon Lech Beynar, pisarz historyczny, publicysta.
1912 - W Wiedniu utworzona została Komisja Tymczasowa Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, stanowiąca porozumienie stronnictw niepodległościowych z Królestwa i Galicji.
1912 - W Berlinie urodził się Antoni Pospieszalski, eseista, filozof, działacz emigracyjny; żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, cichociemny; wieloletni redaktor polskiej sekcji BBC.
1918 - Powrót do Warszawy Józefa Piłsudskiego z więzienia w Magdeburgu; początek rozbrajania żołnierzy niemieckich na ulicach Warszawy. (95)
1927 - W Warszawie urodził się Edmund Fetting, aktor, piosenkarz, muzyk jazzowy.
1927 - Premiera filmu "Ziemia obiecana" w reżyserii Aleksandra Hertza i Zbigniewa Gniazdowskiego.
1928 - W Rzymie urodził się Ennio Morricone, kompozytor, dyrygent, twórca muzyki filmowej. (85)
1938 - W Stambule zmarł Mustafa Kemal Ataturk, generał, przywódca ruchu narodowego, który obalił sułtanat i przekształcił Turcję w republikę; pierwszy prezydent Turcji (1923-1938); przeprowadził głębokie reformy modernizujące państwo; w 1934 r. parlament nadał mu nazwisko Ataturk - ojciec Turków.(75)
1941 - Gubernator dystryktu warszawskiego Ludwig Fischer podpisał rozporządzenie o karze śmierci za samowolne opuszczenie getta oraz udzielanie pomocy Żydom.
1945 - Powołano Centralny Urząd Planowania (CUP).
1947 - W Mrągowie urodził się Krzysztof Wyszkowski, działacz opozycji antykomunistycznej, współpracownik KSS KOR, współzałożyciel i działacz WZZ Wybrzeża (1978); uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r.; w latach 1991-1992 doradca premierów Jana Krzysztofa Bieleckiego i Jana Olszewskiego.
1947 - Rozpoczęła działalność Filharmonia Poznańska.
1950 - W Łodzi władze komunistyczne aresztowały gen. Augusta Emila Fieldorfa "Nila", organizatora i szefa Kedywu Komendy Głównej AK, jednego z najbardziej zasłużonych żołnierzy polskiego podziemia niepodległościowego.
1951 - W Siemianowicach Śląskich urodził się Aleksander Lasoń, kompozytor, pedagog.
1960 - Inauguracja Katedry Literatury Polskiej na Sorbonie.
1977 - W Wielkiej Brytanii przeprowadzono pierwszy udany zabieg pozaustrojowego zapłodnienia komórki jajowej - w jego wyniku w lipcu 1978 r. w szpitalu w Oldham na świat przyszła ważąca 2,608 kg Louise J. Brown, pierwsze "dziecko z probówki".
1980 - Sąd Najwyższy w Warszawie zarejestrował NSZZ "Solidarność", uchylając poprawki wprowadzone przez Sąd Wojewódzki.
1982 - W drugą rocznicę rejestracji "Solidarności" działająca w podziemiu Tymczasowa Komisja Koordynacyjna wezwała do 8 godz. strajku; strajk zakończył się jednak niepowodzeniem.
1982 - W Moskwie zmarł sekretarz generalny KC KPZR Leonid Breżniew.
1993 - Sejm udzielił wotum zaufania rządowi Waldemara Pawlaka. (20)
2003 - Prezydent Aleksander Kwaśniewski wręczył Irenie Sendler Order Orła Białego. (10)
2006 - W Warszawie u zbiegu Alei Ujazdowskich i Alei Szucha odsłonięto pomnik Romana Dmowskiego. (PAP)
mjs/
