Poznawanie i propagowanie wśród mieszkańców Kalisza wiedzy o wielowiekowych dziejach społeczności żydowskiej w tym mieście jest głównym celem rozpoczętego projektu "Tajemnica kaliskiego bruku".
Jak powiedziała w sobotę PAP opiekunka zabytkowego cmentarza żydowskiego Halina Marcinkowska, ma temu służyć m.in. stworzenie wirtualnej mapy miasta z zaznaczonymi miejscami, gdzie znajdują się fragmenty macew. Skierowanym głównie do młodzieży projektem, który ruszył w maju, kieruje Towarzystwo
Podobny program przygotowano w 2011 r. Uczestniczyło w nim około 900 osób indywidualnych, szkolne grupy w ramach lekcji muzealnych, studenci, a także turyści z kraju oraz goście z Izraela, USA, Australii, Słowacji, Ukrainy, Belgii i Francji. Wśród nich były też osoby mające kaliskie korzenie. Zajęcia prowadzono na terenie zabytkowego cmentarza żydowskiego z 1919 r., głównie w znajdującym się na nim Domu Pamięci Żydów Kaliskich.
Jak poinformowała PAP Anna Gawrzyjał z Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, po zgłoszeniu uczestnictwa w projekcie uczniowie otrzymują mapkę miasta, z pomocą której będą szukać macew m.in. w chodnikach czy ogrodzeniach. Zaznaczą na niej znalezione fragmenty płyt nagrobnych.
Każdego roku w Kaliszu odbywają się festiwale i konferencje poświęcone żydowskiej mniejszości, która żyła w tym mieście od XII-XIII wieku. W czasie II wojny światowej Niemcy wykorzystywali macewy z cmentarza żydowskiego do budowy dróg i ulic. Ich fragmenty znajdują się m.in. na schodach prowadzących do zabytkowego cmentarza ewangelickiego w centrum miasta. Do dziś są także na niektórych ulicach.
Według Marcinkowskiej każdego dnia kaliszanie depczą macewy i nawet o tym nie wiedzą. "Dzisiaj trudno byłoby umieścić wszystkie odnalezione macewy na cmentarzu, i tym samym odbudować drogi i chodniki bez ich użycia. Ważne jest zatem, aby przechodnie mieli świadomość tego, co codziennie mijają" - powiedziała.
W 1264 r. Bolesław Pobożny nadał Żydom w Kaliszu, po raz pierwszy w Polsce, tzw. statut kaliski. Ustanowił nim autonomię gmin żydowskich oraz zapewnił m.in. ochronę osobistą mienia i pełnię swobód religijnych. Statut był później potwierdzany i poszerzany kolejno przez Kazimierza Wielkiego, ostatnich trzech Jagiellonów i Stefana Batorego. Założony wtedy cmentarz zniszczyli podczas II wojny światowej Niemcy. Nieistniejąca dziś nekropolia żydowska uważana jest za najstarszą w Polsce.
Według źródeł historycznych pierwsi Żydzi pojawili się w Kaliszu za czasów panowania Mieszka III Starego (1121-1202). Zajmowali się wtedy kupiectwem, a przede wszystkim bankierstwem. Mieszko otoczył ich specjalną opieką - wszelkie prześladowania Żydów były wtedy surowo karane.
Kalisz był także ośrodkiem nauk talmudycznych - działali tutaj m.in. rabini Szlomo Zalman i założyciel jesziwy Israel Szapiro. Według różnych szacunków w 1939 r. Żydzi stanowili od 30 do 50 proc. mieszkańców miasta. Dziś w Kaliszu nie ma gminy żydowskiej, a liczba przedstawicieli tej narodowości jest znikoma.
Według Marcinkowskiej projekt "Tajemnica kaliskiego bruku" ma wzbudzać przede wszystkim zainteresowanie młodzieży dziedzictwem kulturowym i społecznym regionu oraz sprzyjać poznawaniu historii.(PAP)
zak/ itm/
