90. rocznica utworzenia Policji Województwa Śląskiego była tematem konferencji zorganizowanej w Komendzie Wojewódzkiej Policji w Katowicach. Kilku jej uczestników pojawiło się w ciemnogranatowych mundurach z lat 20.
W tym roku trwają obchody 90. rocznicy utworzenia Policji Województwa Śląskiego. Ta niezależna formacja działała w latach 1922-1939, kiedy region miał autonomię. Utworzono ją w czerwcu 1922 roku. Śląska policja liczyła wówczas ok. 3 tys. funkcjonariuszy; w szczytowym momencie - po zajęciu Zaolzia - ok. 4 tys. Policja Woj. Śląskiego przetrwała jako autonomiczny twór.
"To była formacja złożona częściowo z tych którzy walczyli w okresie powstań śląskich i Plebiscytu, ale w dużej mierze również z grupy, która jakgdyby już pełniła funkcje policyjne na obszarze Wielkopolski i Śląska Cieszyńskiego" - powiedział PAP historyk z Uniwersytetu Śląskiego prof. Ryszard Kaczmarek.
W konferencji udział wzięła historyczna grupa rekonstrukcyjna, która pojawiła się w starannie odwzorowanych ciemnogranatowych mundurach z lat 20. "Mieli ciemongrantowe mundury ze swoimi specjalnymi odznakami zaznaczającymi, że są z formacji Policji Województwa Śląskiego, inny strój galowy z jasnymi spodniami" - dodał prof. Kaczmarek.
Kaczmarek podkreślał, że była to "zwykła policja", a "nie jakaś formacja polityczna". Dodał jednak, że w ramach formacji istniał wydział polityczny, który prowadził rozpoznanie nastrojów politycznych, obserwował ruch ludności pomiędzy granicą polską a niemiecką, ale działania te musiały mieć wydźwięk kryminalny.
Z pracy formacji Policji Województwa Śląskiego zachowały się obszerne akta. "Zajmowali się głównie sprawami kryminalnymi, prowadzili śledztwa, jedną z takich spraw było szmuglowanie kobiet z Polski poprzez Hamburg do domów publicznych w Ameryce Południowej" - opowiadał prof. Kaczmarek.
W ramach trwających obchodów 90. rocznicy utworzenia Policji Woj. Śląskiego w kwietniu tego roku odsłonięto m.in. tablicę pamiątkową oraz posadzono uroczyście Dęby Pamięci. Tablica upamiętnia funkcjonariuszy zamordowanych wiosną 1940 r. na Wschodzie. Szacuje się, że spośród ok. 13 tys. zamordowanych podczas II wojny światowej polskich policjantów ponad 1,2 tys. to śląscy funkcjonariusze.
II wojna światowa dla Policji Woj. Śląskiego rozpoczęła się 23 sierpnia. Do 31 sierpnia 1939 r. zliczono ponad 40 starć śląskich policjantów z niemieckimi oddziałami dywersyjnymi. Po 3 września większość funkcjonariuszy ewakuowała się na wschód, gdzie po 17 września wielu z nich próbowało stawić czoło agresji sowieckiej. Łączne straty policji polskiej i śląskiej podczas kampanii wrześniowej sięgnęły 2,5-3 tys. policjantów; podobną liczbę funkcjonariuszy udało się też ewakuować do innych krajów. Do niewoli Armii Czerwonej trafiło ok. 12 tys. funkcjonariuszy, spośród ok. 36 tys. wszystkich polskich policjantów.
Kierowano ich głównie do obozu przejściowego w Ostaszkowie, kilkanaście kilometrów na północny zachód od Kalinina (Tweru). Początkowo, w listopadzie 1939 r. przebywało tam ok. 8 tys. osób, do pierwszych dni kwietnia 1940 r., kiedy rozpoczęła się jego likwidacja, wskutek chorób lub ran zmarło z nich ok. 1,5 tys.
Egzekucje jeńców ostaszkowskich rozpoczęły się 4 kwietnia. Przewożono ich do Kalinina, gdzie nocami mordowano jeńców, potem ciała grzebano w kompleksie leśnym w Miednoje. Średnia wieku ofiar wynosiła ok. 40 lat - egzekutorów 23 lata. W niespełna 50 dni w Kalininie zabito ponad 6,3 tys. osób, w tym ok. 5,9 tys. policjantów. Egzekucje zakończono 19 maja. Obóz w Ostaszkowie rozwiązano w lipcu 1940 r.
Anonimowe szczątki jednego z pochowanych w Miednoje policjantów spoczywają w Grobie Policjanta Polskiego na terenie katowickiej komendy wojewódzkiej policji. To jedyny taki monument w Polsce. W śląskiej komendzie działa też Izba Pamięci, gdzie zgromadzono rzeczy należące do pomordowanych policjantów: zdjęcia, części mundurów, dokumenty i przedmioty codziennego użytku.
Konferencję zorganizowali Katowicki Oddział Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Rodzina Policyjna 1939 rok, Komenda Wojewódzka Policji w Katowicach oraz Szkoła Policji w Katowicach we współpracy z katowickim oddziałem IPN.(PAP)
ktp/ mab/ mlu/ mag/
