Noblista w dziedzinie fizyki prof. Carlo Rubbia wygłosił w piątek wykład w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach na temat eksperymentu ICARUS związanego z badaniem cząstek, za sprawą których można m.in. badać procesy zachodzące we wnętrzu gwiazd.
Wizyta noblisty miała związek z badaniami astrofizycznymi w Gran Sasso we Włoszech, w których uczestniczy m.in. Instytut Fizyki w Uniwersytecie Śląskim.
Program ICARUS zajmuje się badaniem cząstek elementarnych, które słabo oddziałują z materią. Te cząstki to tzw. neutrina. Prof. Carlo Rubbia poświęcił im swój wykład w Instytucie Fizyki pt. "The Marvellous Neutrino".
W trakcie konferencji prasowej noblista tłumaczył, że naukowcy, którzy uczestniczą w tym eksperymencie zadają sobie trzy podstawowe pytania: jak powstał świat, jak wyglądał na początku, oraz skąd pochodzimy. Prof. Rubbia tłumaczył, że neutrina stanowią bardzo ważną część ewolucji gwiazd a poznanie ich specyficznych właściwości może odmienić przyszłość nauki, pomóc w zrozumieniu jaki jest świat, w którym żyjemy.
Badaniem ich właściwości w podziemnym laboratorium naukowym w Gran Sasso zajmuje się międzynarodowa grupa naukowców.
Koordynatorem prac polskiej grupy w projekcie ICARUS jest prof. Jan Kisiel z Zakładu Fizyki Jądrowej i jej Zastosowań Instytutu Fizyki Uniwersytetu Śląskiego. "Neutrina, to cząstki, które występują w naturze. Mają znikomą masę, nie posiadają ładunku elektrycznego i poruszają się z prędkością bliską światła. Ich natura nie została do końca poznana, pomimo tego, że otaczają nas zewsząd" - powiedział.
Sercem eksperymentu ICARUS jest detektor wypełniony 600 tonami ciekłego argonu. Detektor znajduje się w laboratorium we wnętrzu masywu górskiego w Gran Sasso. Badanie właściwości neutrin polega m.in. na przesyłaniu ich wiązek z Instytutu CERN w Genewie do Gran Sasso. W ten sposób wiązka pokonuje 732 km. Naukowcy podkreślali, że w ciągu swej kilkumiesięcznej pracy detektor dostarczył wiele interesujących danych.
"Laboratorium znajduje się w dziesięciokilometrowym tunelu autostrady łączącej Rzym z Teramo. Tysiąc metrów skał chroni detektor skutecznie przed promieniowaniem kosmicznym, dlatego możemy badać neutrina bez zakłóceń" - dodał Kisiel.
Projekt z Gran Sasso, obok Instytutu CERN w Genewie (gdzie znajduje się LHC - Wielki Zderzacz Hadronów i prowadzone są badania nad cząstkami o największych możliwych prędkościach), należą do najważniejszych w nauce. Prof. Rubbia wyraził przekonanie, że "nauka pisze w tej chwili nowy rozdział", a ta wiedza w końcu pojawi się w podręcznikach szkolnych.
W realizacji tego eksperymentu uczestniczy 20-osobowa grupa polskich fizyków z: Instytutu Fizyki Uniwersytetu Śląskiego, Instytutu Fizyki Jądrowej PAN, Instytutu Problemów Jądrowych im. A. Sołtana, Instytutu Radioelektroniki Politechniki Warszawskiej oraz Instytutu Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Polskim koordynatorem jest prof. Kisiel.
Rubbia podkreślał długotrwałą współpracę i wkład polskich naukowców w tych eksperymentach. Zaznaczył, że choć od odkryć Marii Skłodowskiej-Curie minęło sto lat, to polska fizyka nadal jest bardzo silna.
Prof. Carlo Rubbia studiował w Pizie. W 1960 roku związał się z ośrodkiem naukowo-badawczym CERN. Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki otrzymał wraz z Simonem van der Meer w 1984 roku za odkrycie cząstek elementarnych, tzw. bozonów. Noblista jest kierownikiem projektu ICARUS, którego oficjalna inauguracja odbyła się w marcu tego roku. (PAP)
ktp/ ls/
