Przeobrażenia towarzyszące restrukturyzacji starych regionów przemysłowych badali przez cztery lata śląscy naukowcy w ramach międzynarodowego projektu, którego podsumowanie - w formie wystawy fotograficznej - można od poniedziałku oglądać w Bibliotece Śląskiej
Realizowany w pięciu europejskich krajach projekt badawczy SPHERE finansowała Unia Europejska. Chodziło o zbadanie przemian kultury i tożsamości społecznej w restrukturyzowanych regionach przemysłowych. Do badań w Polsce wybrano osiedla Kaufhaus i Godula w Rudzie Śląskiej oraz Koszelew i Ksawera na pograniczu Będzina i Dąbrowy Górniczej.
Uczestniczący w projekcie socjologowie z Uniwersytetu Śląskiego doszli do wniosku, że mieszkańcy takich regionów w województwie śląskim idealizują przeszłość; dominuje wśród nich syndrom rozżalenia i tęsknota za utraconą wspólnotą oraz odwrócenie od polityki krajowej. Ich postawę można porównać do schowanego w muszli ślimaka.
Koordynująca prace polskiego zespołu prof. Kazimiera Wódz, podsumowując na początku tego roku wyniki badań, akcentowała, że proces dostosowania poprzemysłowych obszarów do nowej rzeczywistości trwa w Polsce stosunkowo krótko, ok. 10 lat. Dopiero od niedawna możliwe jest wykorzystanie unijnych funduszy i programów, które mają pomóc w przeobrażeniu takich miejsc.
"Ale to następuje bardzo wolno. Ich mieszkańcom usunął się grunt pod nogami, więc schowali się jak ślimaki w skorupie i dopiero od niedawna powoli wysuwają różki" - mówiła prof. Wódz. Wskazała, że mieszkańcy poprzemysłowych osiedli często idealizują i mitologizują przeszłość. Przed laty wokół kopalni czy huty kręciło się całe życie, także kulturalne i sportowe. Teraz z rozrzewnieniem wspomina się np. festyny zakładowe.
"Dominuje syndrom rozżalenia i tęsknota za utraconą wspólnotą oraz totalne odwrócenie od polityki, tej na najwyższym, ogólnokrajowym szczeblu. Utrata pracy i podstaw bytu dla ludzi tam mieszkających były jak koniec świata" - tłumaczyła socjolożka. Dodała, że polscy badacze napotkali - w przeciwieństwie do innych krajów - na problem techniczny wynikający z nieufności: o ile badani chcieli rozmawiać i opowiadać, nie pozwalali np. na fotografowanie swoich mieszkań.
Śląscy socjologowie koncentrowali się na uchwyceniu przechodzenia od starego "męskiego" przemysłu, do jego nowych, bardziej sfeminizowanych form oraz usług. Sprawdzali m.in. czy pod wpływem restrukturyzacji wyłaniają się tam nowe społeczne, zawodowe, narodowe lub europejskie więzi i tożsamości.
Badania nie ograniczyły się do rejestracji odczuć mieszkańców obserwowanych osiedli, objęły też inne środowiska i punkty wiedzenia - związkowców w zakładach pracy, ekspertów, specjalistów od rewitalizacji, architektów. W ten sposób rozszerzono kontekst badanych problemów.
Zdaniem badaczy, wyniki projektu SPHERE znajdą praktyczne zastosowanie. Wiedza o skutkach przekształceń przestrzeni i ich wpływu na społeczność lokalną potrzebna jest m.in. władzom samorządowym i wojewódzkim, architektom i urbanistom - dla skutecznego planowania i prowadzenia działań rewitalizacyjnych.
Zwieńczeniem przedsięwzięcia ma być wielowymiarowy opis towarzyszących restrukturyzacji zmian, m.in. w postaci czterech raportów tematycznych oraz szeregu innych publikacji. Opracowanie części wyników badań przewidziano w języku polskim.
Najbardziej obrazowym owocem badań jest wystawa wykonanych w ramach projektu dokumentacji fotograficznych, którą od poniedziałku można oglądać w holu Biblioteki Śląskiej w Katowicach. Zdjęcia w polskiej części projektu przygotował wielokrotnie nagradzany śląski fotoreporter Arkadiusz Gola.
Wystawa - prócz fotografii - zawiera wypowiedzi badanych. Podzielona jest na dwie części: polską i zagraniczną. W Bibliotece Śląskiej będzie prezentowana do końca grudnia.
Poza Polską badania w ramach SPHERE prowadzono we Francji (Corbeil-Essonnes), Hiszpanii (Elda, Alcoy), Niemczech (Norymberga), Wielkiej Brytanii: (Barnsley) oraz koordynującej przedsięwzięcie Turcji (Zonguldak). Cały projekt kosztował ok. 900 tys. euro.(PAP)
mtb/ kon/ hes/
