KE przedstawiła w środę propozycje wzmacniające prawa obywateli UE do sprawiedliwego procesu, niezależnie od tego, w którym kraju "28" przebywają. KE chce przestrzegania zasady domniemania niewinności i specjalnych gwarancji dla dzieci w postępowaniach karnych.
Według Komisji Europejskiej przyjęcie propozycji przyczyni się do zwiększenia wzajemnego zaufania do systemów sądowniczych poszczególnych krajów Unii i do sprawniejszego funkcjonowania europejskiej przestrzeni sprawiedliwości. Każdego roku w całej Unii prowadzonych jest ponad 9 milionów postępowań karnych.
"Dzięki dzisiejszym propozycjom obywatele będą mieli odpowiedni dostęp do pomocy prawnej - zwłaszcza ci, którzy wymagają szczególnego traktowania, np. dzieci" - oświadczyła unijna komisarz sprawiedliwości Viviane Reding. Jej zdaniem obywatele mogą oczekiwać, że poziom ochrony w innych państwach UE będzie podobny do tego, który gwarantowany jest w ich kraju ojczystym.
Wśród propozycji KE jest dyrektywa mająca na celu wzmocnienie zasady domniemania niewinności. Zakłada ona, że nie można wnioskować o winie, w oficjalnej decyzji lub oświadczeniu, przed ostatecznym skazaniem oraz że oskarżony ma prawo uczestniczyć w rozprawie. Ciężar dowodu spoczywa na prokuraturze i wszelkie wątpliwości są interpretowane na korzyść osoby podejrzanej lub oskarżonej. Poszanowane ma też być prawo do odmowy zeznań i prawa tego nie można wykorzystać do skazania podejrzanego. "Obywatele muszą wiedzieć, że to prawo może być stosowane, bo w niektórych krajach UE odmawianie zeznań jest interpretowane jako bycie winnym" - powiedziała Reding.
Komisja zaproponowała również dyrektywę dotyczącą specjalnych gwarancji dla dzieci podejrzanych lub oskarżonych o przestępstwo. "12-latek nie może być traktowany w taki sam sposób, jak 35-latek" - zaznaczyła komisarz.
Zgodnie z propozycją dzieci będą miały obowiązek kontaktowania się z adwokatem na wszystkich etapach postępowania i nie będą mogły się zrzec prawa do adwokata, ponieważ istnieje duże ryzyko, że wówczas nie będą rozumiały konsekwencji swoich działań. Dzieci będą też niezwłocznie informowanie o przysługujących im prawach, będą im towarzyszyć rodzice lub inne właściwe osoby i będą uprawnione do badań lekarskich. Dzieci nie będą przesłuchiwane publicznie, a w przypadku pozbawienia wolności - nie będą osadzane razem z dorosłymi więźniami.
KE przedstawiła także propozycję dyrektywy dotyczącej prawa do tymczasowej pomocy prawnej dla podejrzanych lub oskarżonych oraz osób zatrzymanych na podstawie europejskiego nakazu aresztowania (ENA). Według Reding osoba zatrzymana na podstawie ENA i przekazana do innego kraju powinna mieć prawo do adwokata.
Komisja skierowała też do krajów UE dwa zalecenia. Pierwsze ma pomóc w prawidłowym rozpoznawaniu osób wymagających szczególnego traktowania, np. osób niepełnosprawnych fizycznie lub umysłowo, i w uwzględnianiu w postępowaniu karnym ich szczególnych potrzeb. W zaleceniu KE zaproponowała, by osoby wymagające szczególnego traktowania mogły korzystać ze specjalnych gwarancji, np. obowiązkowego kontaktu z adwokatem, pomocy właściwej osoby trzeciej oraz pomocy medycznej. W drugim zaleceniu wskazano czynniki, które należy wziąć pod uwagę przy ocenie tego, czy danej osobie przysługuje prawo do pomocy prawnej.
KE uważa, że bez wspólnych minimalnych standardów gwarantujących rzetelne postępowanie organy sądowe będą niechętnie przekazywały podejrzanych do innego kraju, w którym miałby odbyć się proces. Może to spowodować, że środki stosowane przez Unię w celu zwalczania przestępczości, takie jak europejski nakaz aresztowania, nie będą w pełni stosowane.
Środowe wnioski legislacyjne uzupełniają zbiór trzech dyrektyw uzgodnionych od 2010 r.: dyrektywy w sprawie tłumaczenia pisemnego i ustnego, o prawie do informacji oraz o prawie do kontaktu z adwokatem.
Pod koniec 2012 roku poza granicami swojego kraju mieszkało 14,1 mln obywateli UE, czyli 2,8 proc. całej populacji UE. W którymś momencie życia mieszkało lub pracowało za granicą 10 proc. ludności UE.
Z Brukseli Julia Potocka (PAP)
jhp/ mc/
