W czwartek w Kętrzynie (warmińsko-mazurskie) zostanie odsłonięta tablica przypominająca, że na rogu ulic Daszyńskiego i Powstańców Warszawy stała synagoga. Została ona spalona przez nazistów podczas "Nocy Kryształowej", z 9 na 10 listopada 1938 r.
Jak poinformował PAP Paweł Owad z kętrzyńskiego urzędu miasta tablica została umieszczona w chodniku na rogu ulic Daszyńskiego i Powstańców Warszawy. Do 1938 roku stała tu synagoga, teraz jest tam sklep, a nad nim - mieszkania. Po synagodze nie ma śladu.
"O jej zainstalowanie, o upamiętnienie historii kętrzyńskich Żydów zabiegali byli i obecni mieszkańcy miasta. Tablica powstała przy zaangażowaniu m.in. parafii ewangelickiej i Stowarzyszenia dla Porozumienia Polsko-niemieckiego im. Arno Holza. Tablica jest dwujęzyczna: po polsku i niemiecku" - powiedział PAP Owad.
Na tablicy przypominającej o synagodze zamieszczono fragment Psalmu 26: "Panie umiłowałem mieszkanie domu Twego i miejsce przebywania chwały Twojej"; w dalszej części jest informacja, że w tym miejscu stała synagoga.
W dzisiejszym Kętrzynie nie ma społeczności żydowskiej. Przed wojną jednak Żydzi, jak w całych Prusach Wschodnich, stanowili ważną i zaznaczająca swoją obecność mniejszość tego miasta zwanego wówczas Rastenborg.
"Pierwsi Żydzi pojawią się w księgach miejskich tego miasta w 1813 roku, gminę ustanowiono w 1816 r. Diaspora była bardzo aktywna i zamożna" - powiedział PAP historyk, znawca historii Mazur Jerzy M. Łapo z Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie.
Łapo dodał, że rastenborscy Żydzi zajmowali się przede wszystkim kupiectwem i handlem, m.in. tekstyliami, porcelaną, artykułami spożywczymi i innymi wyrobami, często bardzo luksusowymi. Kętrzyńscy Żydzi prowadzili także zakłady rzemieślnicze i fabryczki, np. do Adolfa Loewe należała manufaktura, a do rodziny Beer - wytwórnie octu, wody mineralnej oraz likierów i wódek.
O aktywności Żydów w dziejach Kętrzyna świadczy też to, że Leo Michalowski i M. Jaruslawski byli przed II wojną miejskimi radnymi, Louis Kaminski i Adamkiewicz - lekarzami, a Franz Kaminski - chirurgiem.
Pierwsze antysemickie zamieszki w przedwojennym Kętrzynie wywołane zostały już w 1919 r. - splądrowano i zdewastowano wówczas sklepy zamożnych kupców Erdtmanna, Katzkiego, Michalowskiego i Jacoby'ego.
"Później prym w urządzaniu antyżydowskich działań wiedli narodowi socjaliści. Apogeum nastąpiło podczas +Nocy Kryształowej+, z 9 na 10 listopada 1938 r., kiedy to spalono nową synagogę oraz zniszczono wiele sklepów. Rozpoczęły się wtedy niemal paniczne wyjazdy Żydów za granicę oraz do dużych miast Rzeszy. 28 listopada 1939 r. miasto opuścili ostatni schorowani i w podeszłym wielu obywatele żydowscy" - powiedział PAP Łapo.(PAP)
jwo/ ls/
