W Kielcach uczczono w niedzielę 64. rocznicę rozbicia komunistycznego więzienia w tym mieście. Uroczystości rozpoczęła msza św., potem odbyła się inscenizacja nawiązująca do wydarzeń z 1945 r., kiedy z Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego uwolniono aresztowanych przez władze komunistyczne.
Widowisko przypomniało, jak w nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 roku dowodzony przez kpt. Antoniego Hedę, "Szarego", oddział Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość zaatakował więzienie przy ul. Zamkowej w Kielcach. Wśród 354 uwolnionych wtedy "reakcjonistów" - uwięzionych przez UB i NKWD - byli m.in. dowódca II Dywizji Piechoty AK płk Antoni Żółkiewski, "Lin", (który jednak zmarł w wyniku odniesionych ran) i szef sztabu tej jednostki, mjr Michał Mandziara, "Siwy". Inscenizację zaprezentowało Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznych "Jodła".
Fragmenty widowiska pokazane na telebimie nagrano wcześniej w podkieleckich lasach i przedstawiono z komentarzem historyka oraz wspomnieniami uczestników tamtych wydarzeń. "Na żywo" został zainscenizowany finał akcji - wjazd ponad 30-osobowej grupy szturmowej pod wodzą "Szarego" przed budynek więzienia, ostrzeliwanie jego murów, wysadzenie bramy i uwolnienie członków konspiracji.
Jak napisano w rozdanej publiczności broszurze IPN poświęconej rozbiciu więzienia w Kielcach, w historycznej akcji uczestniczyło w różnych miejscach ponad 200 podkomendnych "Szarego". Poległ tylko jeden z nich, a jeden został aresztowany. Zginął także jeden milicjant (siedmiu było rannych) i jeden czerwonoarmista.
Według historyków IPN na podjęcie tej ryzykownej operacji zbrojnej miało wpływ w głównej mierze nasilenie na przełomie 1944 i 1945 roku przez władze komunistyczne terroru wobec niepodległościowego podziemia. Jego członkowie byli represjonowani przy ul. Zamkowej w okropnych warunkach - podkreślono.
Ks. Maciej Radej zaznaczył w homilii wygłoszonej podczas mszy św. koncelebrowanej w katedrze, że powstałe w 1828 roku więzienie kieleckie było po roku 1939 miejscem kaźni kilkunastu tysięcy jeńców okupanta niemieckiego, a następnie zapełniło się przeciwnikami ustroju komunistycznego.
"Tutaj upokarzano ludzi tylko dlatego, że chcieli być dobrzy, tylko dlatego, że chcieli tego, co się im należy - wolności, prawdy i sprawiedliwości, że nie potrafili nabrać wody w usta i przemilczeć" - podkreślił duchowny, apelując, by "Bóg, Honor i Ojczyzna" stanowiły wartości także dla współczesnego pokolenia.
Na zakończenie obchodów rocznicy kielczanie złożyli kwiaty przed pamiątkową tablicą na murze więzienia.
Zrzeszenie WiN było cywilno-wojskową organizacją antykomunistyczną żądającą m.in. przeprowadzenia w Polsce wolnych wyborów parlamentarnych poprzedzonych przywróceniem swobody zrzeszania się i wolności prasy.
Antoni Heda, "Szary" (1916-2008), walczył w wojnie obronnej 1939 r.; żołnierz AK, więzień polityczny okresu stalinowskiego, kawaler orderów "Virtuti Militari". Po wojnie ukrywał się z żoną i dwiema córkami, pod różnymi nazwiskami. W 1948 r. został aresztowany i skazany na karę śmierci, zamienioną później na dożywocie. Wyszedł na wolność w 1956 roku. Awans generalski otrzymał w 2006 roku. Pochowany został w Podkowie Leśnej. (PAP)
mch/ itm/
