Całe środowiska, najczęściej najbiedniejsze, mają utrudniony dostęp do pomocy prawnej. By to zmienić, trzeba systemowych rozwiązań - uważa prezydent Bronisław Komorowski. W środę w Belwederze prezydent wziął udział w dyskusji na ten temat w ramach Forum Debaty Publicznej.
Spotkanie było zatytułowane "Dostęp obywateli do pozasądowej nieodpłatnej pomocy prawnej - potrzeba rozwiązań systemowych". Była to kolejna dyskusja w ramach Forum Debaty Publicznej, pierwsza w cyklu "Sprawne i służebne państwo".
"Wszyscy czujemy, iż jest poważnym problemem w Polsce istnienie całych środowisk, całych grup społecznych, które mają utrudniony dostęp do porady prawnej, do wiedzy prawnej, także do informacji prawnej. Najczęściej to dotyka osób najsłabszych w sensie ekonomicznym i społecznym" - powiedział prezydent, otwierając debatę.
"Uważam, że system nieodpłatnej pomocy prawnej powinien zapewniać i umożliwić trwałość funkcjonowania poprzez ustawowe uregulowanie sposobu finansowania nieodpłatnej pomocy prawnej" - podkreślił prezydent, dodając, że "gdzieś muszą się znaleźć jakieś pieniądze", aby obywatele uzyskali pomoc prawną.
W opinii prezydenta z bezpłatnej pomocy prawnej powinny móc korzystać przede wszystkim "osoby o niskim statusie materialnym" oraz "w szczególnych sytuacjach życiowych". Wśród tych ostatnich wymienił niektóre kategorie osób niepełnosprawnych, rodziców dzieci niepełnosprawnych i ofiary przemocy w rodzinie. Opowiedział się też za objęciem nieodpłatną pomocą prawną uchodźców przybywających do Polski.
Jak mówił prezydent, wszystkie te osoby powinny mieć prawo do bezpłatnej pomocy prawnej "w postaci porady lub opinii prawnej". "A także - chciałoby się - reprezentacji przez adwokata, radcę prawnego, radcę podatkowego w postępowaniu sądowym oraz postępowaniu przed organami władzy publicznej" - dodał Komorowski.
W spotkaniu w Belwederze uczestniczyli m.in. prezydenccy ministrowie i doradcy, prawnicy, posłowie, przedstawiciele organizacji pozarządowych i eksperci.
Łukasz Bojarski z Instytutu Prawa i Społeczeństwa zwracał uwagę na potrzebę ujednolicenia całego systemu nieodpłatnej pomocy prawnej zarówno pozasądowej, jak i przed sądami, gdzie obecnie jest pięć procedur uzyskiwania pomocy prawnej. Trzon regulacji - zadaniem Bojarskiego - powinien zostać uchwalony w jednym akcie prawnym, ustawie o pomocy prawnej. Według niego najpilniejszym zadaniem jest jednak stworzenie systemu pomocy prawnej pozasądowej, bowiem paradoksalnie, dzięki implementacji unijnej dyrektywy, w Polsce prawo do takiej pomocy mają tylko obywatele krajów UE, a Polacy - jedynie w innych państwach unijnych.
Sędzia Jacek Czaja z Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie podkreślał, że Polska jest jednym z nielicznych państw w Europie, gdzie jeszcze nie wprowadzono rozwiązań instytucjonalnych dot. pomocy prawnej dla najuboższych. Tymczasem - zaznaczył Czaja - brak dostępu do pomocy prawnej dla sporej części społeczeństwa oznacza w istocie brak dostępu do prawa.
Natomiast adwokat Eligiusz Krześniak zawracał uwagę na przykład Holandii, gdzie prawo do nieodpłatnej albo częściowo odpłatnej pomocy prawnej jest zapisane w konstytucji, a system takiej pomocy jest uważany za wzorcowy. Jak mówił, o tym, czy dany system bezpłatnej pomocy prawnej jest uważany za skuteczny, decydują m.in.: zasięg społeczny (ile osób kwalifikuje się do skorzystania z systemu), zasięg geograficzny (gdzie pomoc prawna jest dostępna, szczególnie chodzi o małe miejscowości), stopień zbiurokratyzowania (ile przeszkód trzeba pokonać, by uzyskać pierwszą poradę w sprawie) oraz elastyczność i ciągła ewolucja rozwiązań.
Do końca czerwca Kancelaria Prezydenta planuje zorganizować jeszcze 12 posiedzeń Forum Debaty Publicznej. Mają być dyskutowane m.in. takie tematy jak: wyzwania systemu emerytalnego; polityczne i gospodarcze aspekty europejskiej integracji walutowej - perspektywy dla Polski; system stanowienia prawa; społeczeństwo informacyjne "Siećpospolita".
Rafał Lesiecki (PAP)
ral/ bos/ gma/
