Nowe ustalenia historyków na temat postawy Polaków w przebiegu walk o Saragossę zmieniające utrwalony w literaturze obraz brutalnych zachowań polskich wojsk - przedstawiono podczas poniedziałkowej konferencji naukowej w Warszawie.
Konferencję "Z Napoleonem w Hiszpanii. 200. rocznica oblężeń Saragossy (1808-1809-2008-2009)" zorganizował Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych we współpracy m.in. z Muzeum Wojska Polskiego.
"To spotkanie to dobra okazja do wymiany poglądów między narodami i budowania wspólnej pamięci, by odejść od własnych stereotypów i wymienić się informacjami. Dla nas Saragossa wydaje się tematem znanym, chociażby z książki Stefana Żeromskiego +Popioły+, jednak najnowsze ustalenia historyków trochę nam zmieniają tę wizję. Według tamtego obrazu wojska polskie pod Saragossą zachowywały się niezwykle brutalnie, dochodzić miało wręcz do gwałtów na zakonnicach" - mówił z-ca kierownika Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Stanisław Ciechanowski.
Jak zaznaczył, obecnie jednak okazuje się, że wszystkie te informacje były oparte na jednym anonimowym źródle wydanym w 1850 roku w Warszawie, które okazało się nieprawdziwe. "W tekście tym zresztą występuje jedna zakonnica, która wolała popełnić samobójstwo niż wpaść w ręce Polaków. Potem w naszej historiografii z jednej zakonnicy zrobiło się więcej i tak powstał pewien mit, w który wszyscy uwierzyliśmy. Dopiero ostatnio się okazało, że źródła hiszpańskie twierdzą coś zupełnie innego mianowicie, że to Polacy bronili tych zakonnic, co zmienia pewną część naszej wizji tamtych dni" - powiedział Ciechanowski.
Zwrócił także uwagę na fakt, że oblężenia Saragossy to z jednej strony niezwykle brutalna walka, a z drugiej obrona miasta i heroizm mieszkańców, którzy woleli ginąć niż je poddać. "Do mitu obrony Saragossy odwoływano się także podczas Powstania Warszawskiego, porównując Warszawę do heroicznie broniącego się hiszpańskiego miasta. Myślę, że to jest dobry motyw do budowania wspólnej pamięci. Hiszpanie już trochę zapomnieli o naszym wkładzie w oblężenie Saragossy, ale w ostatnich latach udało nam się o tym przypomnieć i wyjaśnić, że z jednej strony my walczyliśmy o swoją wolność, oni o swoją. Podzieliła nas polityka" - mówił Ciechanowski.
Biorąca udział w konferencji dyrektor ds. kultury Zarządu Miasta Saragossa Maria Pilar Alcober Lamana podkreśliła, że dla jej rodaków oblężenia Saragossy są jednym z istotnych punktów tradycji walki o niepodległość. "Dla nas był to bój o naszą tożsamość narodową, o kształt i formę naszej państwowości, który w ważnym stopniu przyczynił się do uformowania obecnej postaci naszego kraju" - opowiadała Alcober Lamana.
Podkreśliła także, jak istotna dla dzisiejszej Hiszpanii jest pamięć o tamtych wydarzeniach. "Uroczystości 200. rocznicy oblężenia odbyły się w tym roku, główna rekonstrukcja miała miejsce 28 lutego, wzięły w niej udział grupy rekonstrukcyjne z Hiszpanii, Francji i Polski. Myślę, że takie rekonstrukcje są ważnym i ciekawym sposobem przekazywania wiedzy historycznej, która zwłaszcza młodemu pokoleniu, pomaga uczyć się i wyciągać wnioski z tej wiedzy" - zaakcentowała dyrektor ds. kultury Zarządu Miasta Saragossa.
Konferencja potrwa do wtorku, w jej ramach zaplanowano także m.in. wykłady prof. Jana Kieniewicza z Uniwersytetu Warszawskiego pt. "W cieniu mitu. Doświadczenie oblężeń Saragossy w wyobraźni polskiej", prof. Antonio Pires Ventury z Uniwersytetu Lizbońskiego pt. "Udział Portugalczyków w oblężeniach Saragossy" oraz dr Bogumiła Wojcieszaka z Wyższej Szkoły Zarządzania i Bankowości pt. "Kilka uwag o Saragossie w +Popiołach+ Stefana Żeromskiego".
Walki o Saragossę należały do najbardziej zaciętych w wojnie rozpoczętej przez Napoleona jesienią 1807 roku w celu podporządkowania Hiszpanii i Portugalii. Brały w nich udział także jednostki polskie. Pierwsze oblężenie Saragossy rozpoczęło się 15 czerwca 1808 r. i trwało prawie dwa miesiące. Wzięli w nim udział ułani i piechurzy Legii Nadwiślańskiej pod dowództwem płk. Józefa Chłopickiego.
Po odejściu Francuzów spod Saragossy załogę miasta wzmocniło 35 tys. hiszpańskich żołnierzy z regularnej armii. Liczba ludności wzrosła do 100 tys., gdyż w mieście szukali schronienia okoliczni chłopi. Wojska napoleońskie ponownie pojawiły się pod Saragossą 20 grudnia 1808 r. W połowie stycznia w mieście wybuchła epidemia tyfusu, zapanował też głód. 26 stycznia 1809 r. przeprowadzono generalny szturm, w wyniku którego opanowano część Saragossy.
20 lutego 1809 r., po siedmiu tygodniach bombardowań i ponad 40 dniach walk ulicznych miasto się poddało. Kapitulację podpisano następnego dnia. Resztki garnizonu hiszpańskiego po złożeniu broni opuściły Saragossę. Według szacunków spośród 100 tys. mieszkańców miasta zginęło lub zmarło na skutek chorób i głodu prawie 54 tys. Liczbę poległych żołnierzy hiszpańskich określa się na 15 tys. Po stronie wojsk napoleońskich zginęło co najmniej 4 tys. żołnierzy. W sumie w wyniku walk poległo lub odniosło rany także blisko 2 tys. Polaków. (PAP)
akn/ ls/
