Badania na temat historii Żydów warszawskich, wydawanie publikacji i tekstów źródłowych oraz organizowanie debat i wystaw, a także nagranie płyty i produkcję filmu zapowiedziano podczas środowej konferencji "Żydzi Warszawy-Warszawa Żydów", zorganizowanej w Warszawie.
"W Żydowskim Instytucie Historycznym (ŻIH) od lutego działa Zakład Varsavianistyczny, którego celem jest uporządkowanie i poszerzanie wiedzy na temat historii Żydów warszawskich. Zakład ma charakter otwarty, ponieważ w pracach badawczych oprócz grupy stałych pracowników brać będą także osoby spoza naszego Instytutu. Mamy nadzieję zwiększyć naszą wiedzę na temat warszawskich Żydów poprzez publikacje, dyskusje oraz w przyszłości prawdopodobnie wydanie płyty i produkcję filmu" - mówiła Zofia Borzymińska z Zakładu Varsavianistycznego w ŻIH.
Podczas konferencji pracownicy naukowi Zakładu przedstawili zarys historii Żydów warszawskich od średniowiecza po wybuch II wojny światowej. "Na podstawie zachowanych źródeł oraz częściowo badań archeologicznych, początek osadnictwa Żydów na Mazowszu szacuje się na wiek XIV. Prawdopodobnie jednak ich początkowe miejsca lokacji nie zawsze są tożsame z obszarami zamieszkałymi przez nich tradycyjnie w późniejszym okresie" - mówił dr Paweł Fijałkowski.
Rozwój diaspory żydowskiej na terenie rodzącej się miejskości Warszawy i problemy Żydów związane z wydaniem przywileju zakazującego ich osadnictwa w mieście prześledziła dr Hanna Węgrzynek.
"W 1527 roku wydano przywilej +de non tolerandis Iudaeis+ zakazujący Żydom osiedlania się na terenie Warszawy. Zapis ten oficjalnie obowiązywał do XVIII wieku, jednak już tuż po jego wprowadzeniu był nieoficjalnie łamany. Najpierw pozwalano się osiedlać Żydom pracującym w służbie króla czy w sferze podatkowej. Z czasem Żydzi coraz liczniej zaczęli zamieszkiwać w dobrach należących do szlachty, a później nawet w domach mieszczan czy kupców" - opowiadała Węgrzynek.
Oficjalny rozwój żydowskiego osadnictwa w Warszawie datuje się koniec XVIII wieku. "Już wówczas na obszarze leżącym w rejonie ulic Bonifraterskiej, Nowolipek i Franciszkańskiej zaczęły tworzyć się zalążki dzielnicy żydowskiej. Teren ten z czasem zaczął stawać się swoistym +miastem w mieście+, gdzie poszczególne ulice specjalizowały się w handlu konkretnymi towarami, pobożni Żydzi zbierali się w bożnicach, a w soboty dzielnica była niemal opustoszała" - relacjonowała dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego Eleonora Bergman.
Sytuację gminy żydowskiej w Warszawie w okresie od 1910 roku po wybuch II wojny światowej przedstawił dr Rafał Żebrowski. "Rok 1910 to umowna data powstania nowoczesnej gminy żydowskiej. Jej główną cechą było zeświecczenie oraz możliwość pretendowania do władzy szerszego kręgu partii politycznych. W okresie po odzyskaniu przez Polskę niepodległości gminą targały różne trudności przede wszystkim związane z wyborem zarządu oraz z kwestiami finansowymi. Dopiero wyznaczenie w 1936 roku zarządu komisarycznego pomogło przezwyciężyć te problemy, jednak rozwój gminy przerwał wybuch II wojny światowej" - podsumował Żebrowski.
Konferencja "Żydzi Warszawy - Warszawa Żydów" ma w zamierzeniu organizatorów otworzyć cykl debat na temat historii i losów warszawskich Żydów. Debaty organizuje Zakład Varsavianistyczny w Żydowskim Instytucie Historycznym. (PAP)
akn/ abe/ gma/
