Każdy podręcznik powinien być analizowany pod kątem stereotypów i treści dyskryminacyjnych - przekonywała pełnomocniczka rządu ds. równego traktowania Agnieszka Kozłowska-Rajewicz podczas konferencji na temat edukacji antydyskryminacyjnej.
Konferencję "Edukacja antydyskryminacyjna jako wyzwanie dla administracji i wymiaru sprawiedliwości" biuro pełnomocniczki zorganizowało w środę wspólnie z Helsińską Fundacją Praw Człowieka (HFPC).
Zdaniem Kozłowskiej-Rajewicz otwartość i tolerancja nie są cechami, z którymi człowiek się rodzi. "Przeciwnie, moja intuicja - jako biologa - podpowiada mi, że mechanizmy ewolucyjne skłaniają nas raczej do strachu przed tym co inne i obce. Tolerancja i otwartość to konstrukt kulturowy, postawa, której musimy się uczyć" - mówiła.
Pełnomocniczka zaznaczyła, że edukacja jest potężnym narzędziem zmiany, jednak trzeba skończyć z myśleniem, że ogranicza się tylko do szkoły. Zwróciła uwagę, że dziś dzieci, a także dorośli, czerpią wiedzę z różnych źródeł i uczą się przez całe życie. Podkreśliła, że edukacja antydyskryminacyjna ważna jest szczególnie w przypadku tych osób, których postawy wpływają na postrzeganie przez obywateli swojego państwa jako sprawiedliwego lub niesprawiedliwego, czyli przedstawicieli administracji publicznej i sądownictwa.
Kozłowska-Rajewicz przekonywała, że odpowiednie postawy łatwiej jest kształtować w dzieciństwie niż wykorzeniać stereotypy w dorosłym życiu. Można to zrobić, m.in. usuwając z podręczników treści o charakterze dyskryminacyjnym, których - jak pokazało badanie Towarzystwa Edukacji Antydyskryminacyjnej (TEA) - wciąż nie brakuje.
Jak mówiła prezeska TEA Marta Rawłuszko, podręczniki nie odzwierciedlają różnorodności polskiego społeczeństwa, a kobiety i mężczyźni oraz dziewczęta i chłopcy przedstawiani są w stereotypowych rolach. Występujące w książkach rodziny są zawsze pełne, nie ma w nich niepełnosprawności, nie borykają się z biedą. W podręcznikach można spotkać informacje niezgodne z wiedzą naukową, np. na temat homoseksualizmu.
Zwróciła uwagę, że treści związane z przeciwdziałaniem dyskryminacji nie są traktowane priorytetowo w szkoleniach dla nauczycieli, którym często brakuje praktycznych umiejętności, np. jeśli chodzi o rozwiązanie konfliktów wynikających ze stereotypów i uprzedzeń.
Kozłowska-Rajewicz uznała, że każdy podręcznik, do każdego przedmiotu powinien być sprawdzany przez "superrecenzenta" - specjalistę od praw człowieka, który oceniałby, czy książka nie zawiera treści dyskryminujących jakąś grupę społeczną. Takie treści - jej zdaniem - mogą znaleźć się nie tylko w podręcznikach do WOS-u, historii czy wychowania do życia w rodzinie, ale również m.in. geografii czy fizyki; często spotyka się je np. w zadaniach matematycznych. Wyraziła nadzieję, że łatwiej będzie je usuwać, gdy przestaną dominować podręczniki papierowe, a zastąpią je wersje elektroniczne.
Podczas konferencji zaprezentowano "Podręcznik europejskiego prawa o niedyskryminacji" opublikowany przez Europejską Agencję Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA) i Europejski Trybunał Praw Człowieka. Jak poinformowała dr Dorota Pudzianowska z HFPC, publikacja opiera się na orzecznictwie Trybunału Praw Człowieka i Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Dodała, że podręcznik nie jest przeznaczony dla szkół, ale skierowany do środowiska prawniczego, m.in. sędziów, prokuratorów, prawników, funkcjonariuszy organów ścigania, krajowych instytucji praw człowieka, organów ds. równouprawnienia i ośrodków porad prawnych. Ma pomóc ofiarom w dochodzeniu swoich praw.
Publikacja jest dostępna on-line lub do pobrania (www.fra.europa.eu). Jak podkreśliła Pudzianowska, jest na bieżąco aktualizowana.
Kozłowska- Rajewicz wyraziła nadzieję, że podręcznik będzie pomocny w planowanych na jasień szkoleń antydyskryminacyjnych dla pracowników administracji publicznej (uczestniczyć ma w nich 460 osób). Zadeklarowała także, że będzie wspierać inicjatywy mające popularyzować tę publikację. (PAP)
akw/ itm/
