Z udziałem ponad 220 tłumaczy 41 języków świata rozpoczął się w czwartek w Krakowie III Światowy Kongres Tłumaczy Literatury Polskiej. "Kluczem do promocji polskiej literatury za granicą jest przekład" - powiedział na inauguracji dyrektor Instytutu Książki Grzegorz Gauden.
Instytut Książki w Krakowie organizuje kongres co cztery lata. Pierwszy odbył się w 2005 r., uczestniczyło w nim 174 tłumaczy z 50 krajów. W 2009 r. w spotkaniu wzięło udział 215 osób z 56 krajów. "Kongres to największe międzynarodowe wydarzenie dedykowane tłumaczom, najważniejszym ambasadorom literatury polskiej, a także jedyne na taką skalę na świecie" - zauważył Gauden. Krakowskie spotkanie jest okazją do przedstawienia jego uczestnikom najnowszych zjawisk w literaturze polskiej, nowych tytułów na polskim rynku książki, ewolucji języka, a także współczesnych pisarzy.
"Kongres jest pewnym gestem wdzięczności w stronę państwa" - mówił Gauden do tłumaczy, którzy na inauguracji po brzegi wypełnili aulę Collegium Novum. "Kultura polska wiele państwu zawdzięcza. Pisarze w Polsce są państwu bardzo wdzięczni. W czasie kongresu będą mogli państwo z nimi oraz z krytykami literackimi porozmawiać, zadać im pytania".
Prorektor do spraw rozwoju UJ prof. Maria Flis zwróciła uwagę, że jeżeli poezja wyraża uczucia i emocje, to można się zastanawiać, jak dalece możliwy jest przekład? Jej zdaniem dokonanie dobrego przekładu wydaje się niesłychanie trudne. "Jestem zachwycona patrząc na państwa obecność. Mam nadzieję, że tę wrażliwość, którą daje język polski, przekładacie państwo na własny język w najlepszy sposób, w jaki można - powiedziała. - Proszę propagować polski język i kulturę przez tłumaczenie rzeczy fundamentalnych, nowych w swoich językach, bo to jest chyba najlepsza forma dialogu międzykulturowego - tak uważam jako filozof i socjolog".
Zdaniem wiceprezydent ds. kultury i promocji Krakowa Magdaleny Sroki, przekład literatury polskiej jest jednym z najważniejszy działań na rzecz polskiej kultury i humanizmu za granicą. Słowo jest dla człowieka źródłem tożsamości. Przełożyć obcy język na język własnej kultury - mówiła Sroka - wymaga nadzwyczajnej wrażliwości. W XXI w. praca tłumaczy służy "do oswajania z innością", ma wymiar nie tylko kulturowy, ale i humanistyczny.
Pierwszą edycję kongresu w 2005 r. otworzył wykład reportażysty Ryszarda Kapuścińskiego, drugą (2009) - pisarki Olgi Tokarczuk, a tegoroczną - wykład pisarza Wiesława Myśliwskiego.
"Nie jestem historykiem literatury ani krytyki literackiej, więc będę mówił o prozie, o tym co wynika z moich zainteresowań i doświadczeń" - mówił Myśliwski. Opowiedział gościom kongresu o swojej twórczości podkreślając swoje chłopskie pochodzenie, które ukształtowało jego pisarstwo.
Według Myśliwskiego nie ma miejskiego ani wiejskiego losu. "Los jest losem, a każdy los domaga się by ujrzeć w nim człowiecze oblicze" - mówił. "Ktoś mnie zapytał: jaki jest chłop? Gdybym wiedział jaki jest, to wiedziałbym jaki jest człowiek - ta odpowiedź stała się moją pisarską kotwicą. Kulturę chłopską uznałem za swój temat" - wspominał początki twórczości.
Myśliwski powiedział, że chłop nie wiedział jaki jest jego folklor, a wiedział jaki jest byt. Nie miał świadomości artystycznej, jego sztuka była prosta jak on sam. "Tej kultury chłopskiej już nie ma. Umierała drogą awansu społecznego. Dziś są zjawiska czerpiące z tej kultury inspiracje. Kultura chłopska zostawiał bogate dziedzictwo. Przekonuje mnie o tym np. dyskusja zainicjowana przez krakowski Znak "Wszyscy jesteśmy chłopami" lub powodzenie Kapeli ze wsi Warszawa" - mówił pisarz.
Jego zdaniem człowiek wraca do kultury chłopskiej, szuka w niej inspiracji, ponieważ męczą go wymagania współczesnej cywilizacji i szuka "wartości obronnych, łagodzących poczucie wyobcowania".
Myśliwski podkreślił też, że kultura chłopska była kulturą mowy. "Chłopi długo pozostawali analfabetami. Nawet gdy nauczyli się pisać, to +pisali mową+, czyli tak jak mówili. Mieli zadziwiającą wyobraźnię słowotwórczą. Narracja była emocjonalna, a nie według wydarzeń. Gdy chłop nie umiał pisać, wynajmował pisarza. Sam czuję się takim wynajętym przez bohaterów moich książek pisarzem" - przyznał literat.
W programie kongresu, który potrwa do soboty, znalazło się 40 warsztatów poświęconych literaturze polskiej i językowi polskiemu. Zajęcia odbędą się w Pałacu pod Baranami i w Międzynarodowym Centrum Kultury. Lekcje poprowadzą wybitni znawcy literatury polskiej, m.in. prof. Jerzy Jarzębski, prof. Przemysław Czapliński, prof. Piotr Śliwiński, prof. Marek Zaleski, Dariusz Nowacki, Kazimiera Szczuka, Michał Rusinek.
Warsztaty będą poświęcone takim tematom jak: nowe tytuły znanych pisarzy, literatura gatunkowa (kryminał, esej, reportaż, biografie), poezja. Nie zabraknie opowieści o samych pisarza m.in. o Wisławie Szymborskiej, Stanisławie Lemie, Wiesławowie Myśliwskim, Jacku Dukaju.
W sobotnim planie przedsięwzięcia znalazły się trzy sesje plenarne w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha. Karolina Haka-Makowiecka i Marta Makowiecka, autorki publikacji "500 polskich książek, które warto w życiu przeczytać", opowiedzą o pozycjach zasługujących na szczególną uwagę. Katarzyna Kłosińska z Uniwersytetu Warszawskiego i autorka audycji "Co w mowie piszczy" w radiowej Trójce, poprowadzi spotkanie poświęcone pochodzeniu i znaczeniu polskich słów. O tym, z jakimi problemami podczas pracy spotykają się tłumacze, dowiedzą się uczestnicy sesji kierowanej przez Andrzeja Nowakowskiego z Uniwersytetu Jagiellońskiego i prof. Stanisława Rośka z Uniwersytetu Gdańskiego.
Podczas kongresu organizator wręczy nagrody Transatlantyk, przyznawane co roku osobom promującym polską literaturę za granicą. Wartość nagrody to 10 tys. euro. Wśród jej dotychczasowych laureatów byli m.in. Henryk Bereska (2005), Anders Bodegard (2006), Albrecht Lempp (2007), Ksenia Starosielska (2008), Biserka Rajcić (2009), Pietro Marchesani (2010), Vlasta Dvorackova (2011) i Yi Lijun (2012).
Patronat nad III Światowym Kongresem Tłumaczy Literatury Polskiej objął minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski. (PAP)
bko/ ula/
