Otwarcie w piątek w Wilnie wystawy "Totalitaryzm w Europie" było głównym wydarzeniem odbywających się na Litwie tegorocznych obchodów Europejskiego Dnia Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu, ustanowionego przez Parlament Europejski w 2008 roku.
W obchodach udział wzięło m.in. około 100 przedstawicieli młodzieży z państw europejskich. Otwierając wystawę premier Litwy Algirdas Butkeviczius wskazał na szczególną rolę młodych ludzi w zachowaniu pamięci historycznej i niedopuszczeniu, by tragiczna historia się powtórzyła.
"asz udział w obchodach jest przestrogą dla obecnych i przyszłych polityków" - powiedział Butkeviczius zwracając się do młodzieży. Premier odnotował, że "jawność i demokracja, poszanowanie praw człowieka i solidarność - to mocna broń przeciwko tym, którzy nie szanują człowieka i jego życia".
Na rolę młodzieży w zachowaniu pamięci wskazał też uczestniczący w wileńskich obchodach podsekretarza stanu w polskim ministerstwie sprawiedliwości Wojciecha Węgrzyna. Jego zdaniem, "Dzień Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu jest kolejną okazją, by uzmysłowić młodzieży, czym były reżimy totalitarne".
"Dzisiaj młodzież żyje w innym świecie, w wolnych krajach. Jednak tu i ówdzie zdarzają się przypadki antydemokratyczne, nacjonalizmu. Ważne, by młodzież wiedziała, że to nie jest właściwa droga, i pamiętała, że ludzie ponieśli ogromną ofiarę walcząc o wolność" - powiedział Węgrzyn w rozmowie z polską rozgłośnią w Wilnie Radio Znad Wilii.
W piątek na Litwie odbywają się też obchody 24. rocznicy Łańcucha Bałtyckiego, gdy dwa miliony mieszkańców Litwy, Łotwy i Estonii, wówczas wchodzących jeszcze w skład ZSSR, utworzyło - podając sobie ręce - żywy łańcuch. W ten sposób republiki bałtyckie zademonstrowały dążenie do niepodległości.
"Nasze pokojowe dążenie do niepodległości było mocniejsze od Sowietów, ponieważ sprawiedliwość była po naszej stronie" - czytamy we wspólnym oświadczeniu premierów Litwy, Łotwy i Estonii. Przypomnieli oni, że "komunistyczna i nazistowska ideologia pochłonęła miliony ludzkich istot", i że w "Łańcuchu Bałtyckim nie było rodziny, która nie ucierpiała od tych reżimów".
Szlak Bałtycki odbył się 23 sierpnie 1989 roku, w 50. rocznicę podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow. Europejski Dzień Ofiar Stalinizmu i Nazizmu również jest obchodzony w rocznicę tego paktu.
Po raz pierwszy obchody Europejskiego Dnia Ofiar Stalinizmu i Nazizmu odbyły się w Warszawie w 2011 roku podczas polskiej prezydencji. Podpisano wówczas "Deklarację Warszawską". Sygnatariusze zwrócili w niej uwagę na konieczność podtrzymywania pamięci o zbrodniczych konsekwencjach działań reżimów totalitarnych i wezwali Unię Europejską do wspierania i gromadzenia dokumentacji związanej ze zbrodniami popełnionymi przez te reżimy. W ubiegłym roku uroczystości miały miejsce na Węgrzech.
Z Wilna Aleksandra Akińczo (PAP)
aki/ kot/
