*Portrety, medale, broń, plakaty i odznaczenia przyznawane od czasów zaborów po dzień dzisiejszy można oglądać na otwartej w piątek w Łodzi wystawie "Konstytucja 3 Maja w tradycji narodowej". W tym roku mija 220 lat od jej uchwalenia. *
Jak wyjaśniają autorzy ekspozycji, jej celem jest "nie tylko uchwycenie klimatu epoki, ale również ukazanie związanych z nią postaci, które +dla Ojczyzny ratowania+ postawiły wszystko na jedną kartę, dając przyszłym pokoleniom lekcję patriotyzmu".
Wystawa ukazuje genezę i przyczyny upadku pierwszej na kontynencie europejskim nowoczesnej konstytucji, wyjaśnia, czym była przez wieki dla pozbawionego państwa polskiego narodu.
Według organizatorów wystawy, którą można oglądać w salach Muzeum Tradycji Niepodległościowych, Konstytucja 3 Maja przypomina, że nawet w najtragiczniejszych chwilach w dziejach narodu znajdzie się grupa ludzi, która "ponad prywatę, chciwość, zwykłą ludzką bezduszność i głupotę potrafi myśleć o kraju".
Ekspozycja podzielona została na dwie części. W pierwszej - historycznej - wyeksponowano m.in. portrety, medale, ryngrafy, broń z epoki, monety, ryciny i grafiki. W części drugiej, upamiętniającej Konstytucję, prezentowane są m.in. plakaty, pocztówki, telegramy patriotyczne, medale, odznaki i odznaczenia od czasów zaborów po dzień dzisiejszy.
Wystawa w łódzkim muzeum będzie czynna do 16 września.
Konstytucję 3 Maja przyjął w 1791 roku Sejm Czteroletni. Ustawa określała podstawy ustroju I Rzeczypospolitej. Dokument będący skutkiem dążeń do naprawy stosunków wewnętrznych w Polsce po I rozbiorze (1772), pozostawiał w Polsce ustrój stanowy, wprowadzając jednak pewne zmiany.
Zmniejszono wpływy magnaterii na wybór króla, Senat i zarząd kraju, poprzez wykluczenie z sejmików szlachty nie posiadającej ziemi, będącej warstwą najbardziej podatną na wpływy i przekupstwo. W prawie wyborczym feudalny cenzus urodzenia szlacheckiego zastąpiono burżuazyjnym cenzusem posiadania.
Mieszczanom zatwierdzono prawo nabywania dóbr i uzyskiwania szlachectwa. Utrzymując poddaństwo chłopów konstytucja pozbawiała jednak szlachtę prawa najwyższej zwierzchności wobec poddanych, przyjmując ich "pod opiekę prawa i rządu krajowego". Indywidualne umowy chłopów z dziedzicami o zamianę pańszczyzny na czynsz nie mogły już być samodzielnie unieważniane przez szlachtę.
Postanowienia konstytucji centralizowały państwo, znosząc odrębność między Koroną i Litwą, wprowadzając jednolity rząd, skarb i wojsko. Za religię panującą uznano katolicyzm, przy całkowitej tolerancji dla innych uznawanych przez państwo wyznań.
Konstytucja wprowadziła trójpodział władzy: władzę ustawodawczą miał sprawować dwuizbowy parlament, składający się z sejmu oraz senatu. Zniesiono m.in. liberum veto, decyzje miały zapadać zwykłą większością głosów. Kadencja Sejmu trwała dwa lata.
Władzę wykonawczą przyznano królowi wraz z Radą, tzw. Strażą Praw, złożoną z prymasa i 5 ministrów: policji, pieczęci (spraw wewnętrznych), interesów zagranicznych, wojny i skarbu, mianowanych przez króla. Konstytucja zapowiadała reorganizację sądownictwa, przewidując stworzenie stale urzędujących sądów ziemskich i miejskich oraz sprawujących nad nimi nadzór w drugiej instancji Trybunału Koronnego i sądów asesorskich.
Konstytucja 3 Maja była drugą na świecie (po Stanach Zjednoczonych) i pierwszą w Europie ustawą regulującą organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli. Zabezpieczała możliwość rozwoju gospodarczego i politycznego kraju. (PAP)
jaw/ hes/
