Nietoperze gromadzą się w podziemnych pomieszczeniach fortyfikacji Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego (MRU) w Lubuskiem - największego w Polsce zimowiska tych zwierząt. Osobniki większości gatunków rozpoczęły już hibernację.
"Ze względu na wysokie temperatury tej jesieni czekamy jeszcze na przylot gatunków zimnolubnych - mopków, gacków brunatnych i nocków Natterera. Oceniamy, że większość nietoperzy, w tym zwłaszcza nocki duże i nocki rude, rozpoczęło już zimowanie. W tym roku w listopadzie na tych samych odcinkach podziemi było o 65 proc. mniej zimujących nietoperzy niż rok temu" - powiedział PAP koordynator programu ochrony nietoperzy w MRU dr Tomasz Kokurewicz z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.
Z powodu stosunkowo wysokich temperatur niektóre gatunki nietoperzy mogą jeszcze żerować w lasach i nad wodami. W dzień przebywają w słabo izolowanych termicznie schronieniach, takich jak dziuple drzew, płytkie podziemia i budynki. Natomiast, kiedy przyjdą mrozy wszystkie schowają się głęboko w podziemnym systemie.
W tym roku naukowcy rozpoczęli systematyczne badania nad grzybami występującymi w systemie podziemnym. Pobierają próbki powietrza, w których znajdują się zarodniki grzybów, hodują je na specjalnych pożywkach i oznaczają do gatunku. Grzyby i ich zarodniki mogą mieć negatywny wpływ zarówno na nietoperze, jak i na ludzi zwiedzających podziemia.
Na przykład jeden z gatunków grzybów Geomyces destructans wywołuje chorobę nietoperzy zwaną syndromem białego nosa, która dziesiątkuje nietoperze w Stanach Zjednoczonych. Dotychczas, pomimo trzykrotnych badań naukowcy nie wykazali obecności tego grzyba w międzyrzeckich podziemiach, ale ich zdaniem, to wcale nie oznacza, że go tam nie ma.
"Jego patogeniczność i wpływ na europejskie nietoperze, które są prawdopodobnie na niego odporne, będzie przedmiotem badań" - wyjaśnił Kokurewicz.
W tym sezonie będą kontynuowane badania nad drapieżnictwem kun (domowych i leśnych), które atakują nietoperze zimujące w podziemiach - to wspólny polsko-irlandzki projekt, w którym uczestniczą genetycy z Waterford Institute of Technology. Oznaczają oni gatunki kun na podstawie DNA zawartego w odchodach tych ssaków zbieranych w podziemiach. Na podstawie analizy DNA chcą dowiedzieć się, jakie gatunki nietoperzy są zjadane przez te drapieżniki.
W poprzednim sezonie w obiektach MRU zimowało ponad 37 tysięcy nietoperzy dziesięciu gatunków. Ich coroczne liczenie w połowie stycznia jest jednym z elementów ochrony tych zwierząt. Kolejne, trzynaste międzynarodowe liczenie nietoperzy odbędzie się jak zwykle w drugi weekend stycznia, tj. 11 stycznia 2014 r.
MRU to system korytarzy i komór oraz naziemnych bunkrów, zbudowanych przez Niemców w latach 30. i w czasie II wojny światowej. Sieć podziemnych schronów, korytarzy i tunelów liczy ponad 30 km. Panująca tam stała temperatura i wilgotność stwarzają nietoperzom idealne warunki do zimowej hibernacji.
Pod względem liczebności nietoperzy podziemia te są pierwszym w Polsce i ósmym miejscem zimowania tych ssaków w Unii Europejskiej.
W 1999 r. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim zainicjowała program ochrony unikatowej kolonii nietoperzy w międzyrzeckich podziemiach, w tym program monitoringu liczebności nietoperzy w częściach podziemi objętych działalnością turystyczną.
"Ruch turystyczny w okresie zimowym szkodzi nietoperzom i dlatego chcemy wiedzieć, czy istnieje możliwość jego pogodzenia z ochroną tych ssaków. W tym celu, w okresie od października do kwietnia, liczymy nietoperze co miesiąc w częściach podziemi położonych na trasach turystycznych i w ich sąsiedztwie. Monitorujemy również warunki mikroklimatyczne w podziemiach w celu wczesnego wykrycia zmian niekorzystnych dla nietoperzy" - wyjaśnił Kokurewicz.
Wyniki badań trafiają do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, co - według Kokurewicza - umożliwia merytoryczną dyskusję nad rozwojem podziemnej turystyki w symbiozie z ochroną przyrody.
Ponadto po wstąpieniu do Unii Europejskiej Polska ma obowiązek monitorowania stanu gatunków i siedlisk przyrodniczych w Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Jednym z nich jest obszar Natura 2000 "Nietoperek" obejmujący dużą część MRU. (PAP)
mmd/ mki/ as/
