Narodowy Fundusz Rewaloryzacji Zabytków Krakowa oraz fundusze UE to główne źródła pieniędzy, dzięki którym zabytkowe obiekty w Krakowie i Małopolsce odzyskują swój dawny blask. W tym roku dzięki ich dofinansowaniu zakończyły się lub trwają prace w ponad 120 zabytkach.
Narodowy Fundusz Rewaloryzacji Zabytków Krakowa corocznie dysponuje środkami z budżetu państwa przekazywanymi za pośrednictwem Kancelarii Prezydenta. Ich rozdziałem zajmuje się Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa, który przeznaczył w tym roku na ratowanie krakowskich zabytków ponad 42 mln zł. Prace konserwatorskie rozpoczęły się m.in. w Kaplicy Potockich w Katedrze na Wawelu oraz na terenie byłego obozu Kraków-Płaszów.
Komitet wspiera realizację 143 zadań w ponad 100 obiektach. Największe kwoty przeznaczono na: kontynuację prac w Pałacu Krzysztofory (3 mln zł), konserwację wnętrza kaplicy Potockich oraz zakończenie remontu elewacji południowej Katedry na Wawelu (razem prawie 1,5 mln zł), remont placu przed kościołem oo. dominikanów i renowację klasztornych krużganków (ok. 1,5 mln zł) drugi etap rewaloryzacji ogrodów królewskich na Wawelu (prawie 1,2 mln zł) oraz remont wnętrz Pałacu Książąt Czartoryskich (ok. 1,1 mln zł).
W kościele Bożego Ciała na Kazimierzu rozpoczęła się konserwacja ołtarza głównego i zabezpieczanie warstw tynku za ołtarzem (2 mln zł). Prawie 1,2 mln zł przekazano na zabezpieczenie konstrukcji jednego z najstarszych krakowskich kościołów - kościoła św. Mikołaja. Nowe zadanie wspierane przez społeczny komitet to rozpoczęcie prac przy zagospodarowaniu terenu byłego obozu Kraków-Płaszów.
Odnowa zabytków na terenie województwa małopolskiego prowadzona jest głównie dzięki dofinansowaniu ze środków unijnych, przyznawanemu przez zarząd województwa w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego. W tym roku dofinansowano z niego 25 zadań o łącznej wartości ponad 115 mln zł. Unijne wsparcie wyniosło w sumie prawie 61,4 mln zł.
Jedną z ważniejszych renowacji zakończonych w Małopolsce w tym roku dzięki środkom unijnym była odbudowa zrujnowanej XIX-wiecznej synagogi w Dąbrowie Tarnowskiej. Wyremontowany budynek byłej synagogi chasydzkiej, jeden z największych tego typu obiektów w Polsce, funkcjonuje obecnie jako siedziba Ośrodka Spotkania Kultur.
W sali modłów urządzono część ekspozycyjną. Ażurowy podest widokowy umożliwia zwiedzającym oglądanie z góry sali modlitw, fresków, a także konstrukcji architektonicznej synagogi. Zabytek wyposażono w system elektroniczny umożliwiający grupowe i samodzielne zwiedzanie ekspozycji przez turystów porozumiewających się w różnych językach oraz w elektroniczne panele ekspozycyjne. Do ich dyspozycji są audioprzewodniki w językach polskim, angielskim i niemieckim. Możliwe jest też zwiedzanie z przewodnikiem.
W odnowionej synagodze swoją nową siedzibę znalazło Muzeum Powiśla Dąbrowskiego, które do tej pory zajmowało ciasne pomieszczenia miejscowej biblioteki, oraz ekspozycja judaistyczna. Złożyły się na nią przede wszystkim eksponaty pochodzące z domu ostatniego Żyda w Dąbrowie Tarnowskiej, Samuela Rotha, który zmarł w 1995 roku.
Samorząd Dąbrowy Tarnowskiej od kilku lat czynił starania, aby podźwignąć z ruiny zabytkową synagogę. Całkowite odrestaurowanie świątyni stało się możliwe dzięki unijnemu dofinansowaniu w wysokości 9 mln zł w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego. Całość prac wyceniono na 12 mln zł.
Dzięki środkom unijnym zabytkowa Kopalnia Soli w Wieliczce uruchomiła w tym roku nową trasę turystyczną - "Trasę Górniczą", która biegnie historycznymi wyrobiskami ukazującymi sposoby eksploatacji soli przez kolejne stulecia. Trasę wytyczono w jednym z najstarszych i niedostępnych dotąd dla turystów rejonów wielickiej kopalni. Obejmuje 21 zabytkowych wyrobisk, komór i chodników, które eksploatowano od XIV do XX wieku.
Turyści - jak prawdziwi górnicy - mierzą się z podziemnymi wyzwaniami. Każdy z członków wyprawy otrzymuje górniczy ekwipunek, na który składają się: ochronny kombinezon, kask, pochłaniacz gazu filtrujący powietrze i lampa. Tak wyposażeni wędrowcy wyruszają XIV-wiecznym szybem "Regis" w głąb Ziemi. Wędrówka podziemną trasą trwa około 3 godzin. Odbywa się w 20-osobowych grupach wraz z przewodnikiem.
Trasa powstała w ramach projektu "Szlaki nowej przygody w zabytkowej Kopalni Soli Wieliczka", finansowanego m.in. ze środków unijnych. Zakładał on rewitalizację budynków nadszybia zabytkowego szybu "Regis", zbrojenie szybu "Regis" wraz z montażem w nim wind osobowych, zabezpieczenie zabytkowych 21 wyrobisk górniczych i udostępnienie tych wyrobisk w ramach trasy turystycznej.
Aby pozyskać fundusze na konserwację zabytkowych obiektów po byłym niemieckim obozie Auschwitz w 2009 roku powstała Fundacja Auschwitz-Birkenau. Jej celem jest zgromadzenie 120 mln euro. Zyski od tej kwoty wystarczą, aby sfinansować plan konserwacji. Wysokość zadeklarowanych przez różne kraje wpłat sięgnęła 99 mln euro. Najwięcej pochodzi z Niemiec - 60 mln euro. Dzięki pierwszym wpłatom na konto Fundacji, Muzeum Auschwitz-Birkenau rozpoczęło globalny plan konserwatorski.
Plan obejmuje cały teren byłych obozów Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau. Muzealnicy w pierwszej kolejności skupią się na znajdujących się w fatalnym stanie 45 murowanych barakach byłego obozu kobiecego w Birkenau. Ich zasadnicza konserwacja rozpocznie się w 2014 roku i potrwa około 15 lat. Równolegle realizowane będą inne projekty, m.in. konserwacja baraków drewnianych i reliktów po tych obiektach.
Muzeum otrzymało pieniądze także z funduszy europejskiego Programu Operacyjnego "Infrastruktura i Środowisko". Z tego źródła w 2009 roku wpłynęło 19 mln zł, czyli 85 proc. nakładów na konserwacje wewnątrz dwóch bloków w byłym Auschwitz I, a także pięciu drewnianych baraków na terenie byłego Auschwitz II-Birkenau. Realizacja projektu obecnie dobiega końca.
W przeszłości prace konserwatorskie w byłym obozie finansowane były głównie przez stronę polską. W latach 90. Muzeum otrzymało pieniądze na konserwację kilku baraków drewnianych, m.in. od Belgii, Grecji i Luksemburga. (PAP)
rgr/ szf/ hes/
