*Wielki przyjaciel dzieci, wybitny poeta, felietonista i społecznik - Kornel Makuszyński zmarł 60 lat temu w Zakopanem. W środę w mieście pod Giewontem jego pamięć uczcili zakopiańczycy i goście ze Stryja na Ukrainie, gdzie urodził się autor "Koziołka Matołka". *
Zakopiańskie uroczystości upamiętniające 60. rocznicę śmierci poety rozpoczęły się od złożenia kwiatów na jego grobie na zakopiańskim cmentarzu zasłużonych na Pęksowym Brzyzku. W miejscowym kinie zorganizowano seanse filmowe dla dzieci, podczas których najmłodsi oglądali bajkę "Przygody Koziołka Matołka" oraz film "Panna z mokrą głową".
Po południu w Miejskiej Galerii Sztuki dzieci, które przyjechały do Zakopanego ze Stryja, przedstawiły teatrzyk "Koziołek Matołek podróżuje po świecie". Opiekunka grupy ze Stryja Tatiana Bojko powiedziała PAP, że pamięć o Makuszyńskim w jego rodzinnym mieście jest ciągle żywa.
"Starsi ludzie pamiętają, jak w dzieciństwie czytali +Koziołka Matołka+, a dziś tą literaturę zaszczepiają w młodym pokoleniu. My, Polacy, pamiętamy o Makuszyńskim, promujemy jego twórczość" - powiedziała. "Przygody Koziołka Matołka" zostały wydane przez Centrum Kulturalno-Oświatowe w Stryju w języku ukraińskim i polskim wraz z płytą. "Planujemy wznieść pomnik Kornela Makuszyńskiego przy Centrum Kulturalno-Oświatowym jego imienia. Na cokole pomnika chcemy umieścić słowa Kazimierza Wierzyńskiego: +Kornelowi Makuszyńskiemu, za serdeczność i czystość pióra+" - powiedziała Bojko.
Kornel Makuszyński urodził się w 8 stycznia 1884 roku w Stryju, położonym na Ukrainie. Wychował się w licznej rodzinie - był siódmym dzieckiem z kolei i jedynym synem. Ojciec pisarza, Edward Makuszyński, emerytowany pułkownik wojsk austriackich, był pisarzem gminnym kancelarii w Brzozowej koło Krosna. Poeta młodość spędził we Lwowie, gdzie debiutował u boku Leopolda Staffa i Jana Kasprowicza. Tam również studiował polonistykę i romanistykę na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza. Italianistykę kontynuował na paryskiej Sorbonie.
Razem z Kasprowiczem, Staffem i Władysławem Orkanem podróżował po Europie. Zwiedzili Anglię, Belgię, Holandię, Niemcy, Szwajcarię i Włochy. Przed I wojną światową pracował jako kierownik literacki Teatru Miejskiego we Lwowie. Wojna zastała go w Burbiszkach, przy granicy polsko-litewskiej. Aresztowany jako obywatel austriacki został zesłany w głąb Rosji. Po roku zwolniono go z zesłania i powrócił do kraju, gdzie zaczął pracować jako kierownik Teatru Polskiego w Kijowie. Pełnił tam również funkcję prezesa Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy.
Po zakończeniu I wojny światowej, wraz z żoną Emilią, przeniósł się do Warszawy. Nawiązał współpracę z "Rzeczpospolitą", "Warszawianką", "Ilustrowanym Kurierem Codziennym" i "Kurierem Warszawskim". Pisał felietony, recenzje teatralne i teksty publicystyczne, jednak głównie był znany jako autor książek dla dzieci i młodzieży. Był nadzwyczaj płodny literacko, co roku wydawał książkę. W okresie międzywojennym powstały: "O dwóch takich, co ukradli księżyc", "Przyjaciel wesołego diabła", "Panna z mokrą głową", "120 przygód Koziołka Matołka" (wspólnie z Marianem Walentynowiczem), "Awantura o Basię" oraz "Szatan z siódmej klasy". Większość z nich doczekała się ekranizacji.
Kolekcjonował dzieła sztuki. Kupował obrazy Jana Matejki, Juliana Fałata, Jana Styki. Otaczał się cyganerią artystyczną, był duszą towarzystwa - kelnerzy kłaniali mu się w pas. Z zamiłowania brydżysta. Jan Lechoń pisał: "Bo u Kornela w duszy niedziela". Bliscy nazywali go "Wezuwiuszem humoru".
Orientacja polityczna kierowała go w stronę endecji, ale nie przeszkadzało mu to w pisaniu piosenek legionowych śpiewanych przez Piłsudczyków. Mówiono o nim: człowiek bez żółci - był lubiany przez wszystkich.
Makuszyńscy rozkochali się w polskich Tatrach. Dużo czasu spędzali w Zakopanem, gdzie żona literata leczyła się na płuca. W 1926 roku Emilia zmarła na gruźlicę. W Zakopanem, początkowo na stokach Gubałówki, później również na innych stokach, Makuszyński organizował zawody narciarskie i sam sponsorował nagrody i namawiał do uprawiania narciarstwa. Do dzisiaj w Zakopanem odbywają się zawody narciarskie dla najmłodszych Memoriał Kornela Makuszyńskiego zwany zawodami Koziołka Matołka.
W 1926 r. Makuszyński otrzymał Państwową Nagrodę Literacką za poemat "Pieśń o Ojczyźnie". Rok później ożenił się powtórnie, ze śpiewaczką, córką profesora medycyny, Janiną Gluzińską.
Rafał Malczewski, malarz i artysta krakowski wspomina Makuszyńskiego następująco: "Stałym i wspaniałym bywalcem był Kornel. Jeżeli brydż i koniak zwolniły go od pracy, przechadzał się w splendorze po Krupówkach i kłaniał z umiejętnością podkomorzego, połączoną z kunsztem ochmistrza własnego dworu. Możnym słał pocałunki poprzez jezdnię wraz z czołobitnym pokłonem i omal że nie z obłapianiem za nogi, pokurczom i gołocie takie sobie od niechcenia machnięcie ręką lub jednym okiem. Był ulubieńcem karciarzy, choć nie lubił przegrywać."
W 1937 roku otrzymał najwyższe odznaczenie - został członkiem Polskiej Akademii Literatury, elitarnego grona liczącego 15 członków.
W 1939 r. stracił wszystko. Warszawska kamienica, w której mieszkał, została zbombardowana. Nie zachowały się rękopisy, obrazy, dzieła sztuki, rodzinne pamiątki. Okupację hitlerowską i powstanie warszawskie przeżył w stolicy; w 1945 roku przeprowadził się do Zakopanego.
Po II wojnie światowej Makuszyński popadł w literacki niebyt. Lechoń w swoim, pisanym w Nowym Jorku "Dzienniku" wspomina: "Stał się cieniem samego siebie. Był więcej wykpiwany, niż czczony".
W PRL-u został wpisany na nieoficjalną listę autorów ideologicznie szkodliwych. Ówczesna polityka kulturalna dążyła do wymazania Makuszyńskiego z pamięci czytelników. Cenzura uniemożliwiła mu wydawanie książek. Makuszyński nie mógł znaleźć etatu w żadnej redakcji. Wraz z żoną żyli skromnie, utrzymywali się z pensji śpiewaczki.
"Makuszyński związał z Zakopanem głęboko swoje życie, aż do samego końca. Ten najsmutniejszy okres życia poety, czyli od 1945 r. do jego śmierci spędził w mieście pod Giewontem. (...) Żył w biedzie" - mówił podczas środowego wykładu w zakopiańskiej Galerii Sztuki prof. Grzegorz Leszczyński z Uniwersytetu Warszawskiego.
Makuszyński zmarł 31 lipca 1953 r. w Zakopanem w wyniku zatrucia jadem kiełbasianym. Na wieść o śmierci Makuszyńskiego, Kazimierz Wierzyński napisał: "Są ludzie, którzy nie powinni umierać, którzy nie pasują do śmierci, o którym trudno myśleć jak o zmarłych".
Od 2003 roku w Pacanowie, którego szukał Koziołek Matołek, organizowany jest Festiwal Kultury Dziecięcej. W mieście funkcjonuje Europejskie Centrum Bajki, promujące utwory dla dzieci i młodzieży, w tym twórczość Makuszyńskiego. (PAP)
szb/ iw/ abe/
