Marcin Zaremba, autor "Wielkiej trwogi" - książki o trudnych realiach życia w Polsce w pierwszych latach po wojnie, zdobył tegoroczną Nagrodę Historyczną im. Kazimierza Moczarskiego. Wyniki konkursu ogłoszono na piątkowej gali w Warszawie.
Nagroda Historyczna im. Kazimierza Moczarskiego przyznawana jest autorowi książki historycznej poświęconej historii Polski po 1918 r. Konkurs, który w tym roku rozstrzygnięto po raz piąty, promuje hiđstođrię piđsađną zgodđnie z duđchem, pasją, wniđkliđwođścią i obiekđtyđwiđzmem Kađziđmieđrza Moczarskieđgo.
Laureatem tegorocznej edycji nagrody został Marcin Zaremba, historyk specjalizujący się w najnowszych dziejach Polski, pracownik UW i PAN. Nagrodzono go za książkę "Wielka trwoga. Polska 1944-1947" (wyd. Znak), w której opisał on realia życia w Polsce w pierwszych latach powojennych, zwracając uwagę na wieloaspektowe wyniszczenie kraju pięcioletnim okresem okupacji. Jak pisał w publikacji, Polacy - mimo zakończenia wojny - wiedli życie zdominowane przez strach, biedę i obawę o swój przyszły los.
Prof. Henryk Samsonowicz w uzasadnieniu wyboru jury powiedział, że Zaremba znakomicie, zrozumiałym językiem, opisał sytuację mieszkańców Polski "w latach wprowadzania nowego ustroju, narzuconego systemu przez władzę pełnioną z nadania ZSRR".
Jak podkreślił juror, w pierwszych latach po wojnie Polacy byli zubożałym społeczeństwem, cechującym się niskim poziomem świadomości narodowej i obywatelskiej. "Autor ukazuje skomplikowaną sytuację psychologiczną mieszkańców, wynikającą z jednej strony z radości po zakończonej wojnie, przepędzeniu hitlerowców; a z drugiej strony - z obawy przed niepewną przeszłością i strachem przed zachodzącymi przemianami w kraju (...). Opis nastrojów, ich analiza, umożliwia lepsze zrozumienie dramatycznych wydarzeń zachodzących w Polsce pierwszych, a może i następnych, lat po wojnie" - tłumaczył Samsonowicz.
Redaktor naczelny "Gazety Wyborczej" Adam Michnik podkreślił, że "Wielka trwoga" jest książką wyjątkową, posiadającą szczególne walory poznawcze. "To jest pierwsza książka, która wykracza poza schematy dotychczasowego pisania o tym okresie. To nie jest historia polityczna, gospodarcza, ani nawet społeczna. To jest coś więcej - historia ludzka" - podkreślił Michnik.
"Chciałem napisać książkę o strachu, uważałem, że obraz powojnia jest obrazem wykrzywionym (...). Rewersem tego czasu były emocje, poczucie tymczasowości, strachu, a także garb, który Polacy wynieśli z wojny - garb agresji, przemocy" - charakteryzował powojenne realia Zaremba.
Jak tłumaczył, pisząc książkę zamierzał ukazać również polski antysemityzm tego czasu, społeczną anomię, dezintegrację, rozpad wartości, strach, uczucie tymczasowości i głód. Podkreślił, że jego książka ma "background psychologiczno-socjologiczny".
Oprócz konkursowej statuetki - "Temperówki" Moczarskiego, Zaremba otrzymał nagrodę pieniężną w wysokości 50 tys. zł., ufundowaną przez Narodowe Centrum Kultury.
W finałowym etapie konkursu rywalizowało 10 publikacji, spośród ponad 75 zgłoszonych książek. Nominowane do nagrody głównej - obok zwycięskiej "Wielkiej trwogi" - były publikacje: "Słonimski. Heretyk na ambonie" (Wydawnictwo W.A.B.) Joanny Kuciel-Frydryszak, "Koncesjonowany nacjonalizm. Zjednoczenie Patriotyczne Grunwald 1980-1990" (IPN) Przemysława Gasztolda-Senia, "Koniec systemu władzy. Polityka ekipy gen. Wojciecha Jaruzelskiego w latach 1986-1989" (Wydawnictwo TRIO, IPN, ISP PAN) Pawła Kowala, "Rok 1989 i lata następne" (Prószyński Media) Tadeusza Mazowieckiego, "Polscy uchodźcy na Bliskim Wschodzie w latach drugiej wojny światowej" (Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego) Jacka Pietrzaka, "+Ci, którzy przekonać nie umieją+. Idea porozumienia polsko-niemieckiego w publicystyce Władysława Studnickiego i wileńskiego +Słowa+ (do 1939)" (Universitas) Jana Sadkiewicza, "Siła bezsilnych. Historia Komitetu Obrony Robotników" (Świat Książki) Jana Skórzyńskiego, "+Wiadomości Literackie+. Prawie dla wszystkich"
(Wydawnictwo W.A.B.) Małgorzaty Szpakowskiej, a także książka Marka Żebrowskiego "Jerzy Giedroyć. Życie przed "Kulturą" (Wydawnictwo Literackie).
Nominowane książki oceniało jury, w skład którego - obok Samsonowicza (przewodniczący jury) - weszli: Władysław Bartoszewski, Bohdan Cywiński, Jan Kofman, Andrzej Kunert, Tomasz Łubieński, Tomasz Makowski, Daria Nałęcz, Andrzej Wielowieyski oraz Krzysztof Dudek.
Patron nagrody Kazimierz Moczarski (1907-1975) był prawnikiem, dziennikarzem, pisarzem, żołnierzem AK, uczestnikiem Powstania Warszawskiego. Po wojnie był przez 11 lat więziony przez komunistów. W 1949 r. przebywał w jednej celi wraz z Juergenem Stroopem, niemieckim oficerem odpowiedzialnym za zagładę getta warszawskiego. Owocem ich rozmów były opublikowane w 1977 r. "Rozmowy z katem" - książka przybliżająca życiorys niemieckiego zbrodniarza, ujawniająca kulisy działania nazistowskiej machiny śmierci.
Konkurs na Nagrodę Historyczną im. Kazimierza Moczarskiego zorganizowały: NCK, Fundacja Agora oraz Europejska Sieć Pamięć i Solidarność. Honorowym patronatem konkurs objął prezydent Bronisław Komorowski. (PAP)
wmk/ ula/
