Marian Turski, historyk i dziennikarz, przewodniczący Rady Muzeum Historii Żydów Polskich odebrał w poniedziałek Order Legii Honorowej za jego zaangażowanie w kształtowanie stosunków polsko-żydowskich. "Jest pan wiernym strażnikiem pamięci" - zwrócił się do niego ambasador Francji.
"Marianie Turski, jest pan wiernym +strażnikiem pamięci+. Nazistowska machina nie tylko popełniła zbrodnie przeciwko ludzkości. Niszcząc europejskich Żydów, starała się również usunąć ich ślady w historii, zniszczyć nawet wspomnienie o nich. Pan podjął walkę o pamięć, walkę przeciwko zapomnieniu, którą prowadzi pan konsekwentnie do dziś. Pańskie życie, zaangażowanie i działalność zyskały wielkie uznanie u najwyższych władz mojego kraju, w którym aktualnie żyje trzecia, co do wielkości wspólnota żydowska na świecie" - powiedział Francois Barry Delongchamps wręczając odznaczenie.
Marian Turski urodził się 26 czerwca 1926 w Druskiennikach jako Mosze Turbowicz. Miał 13 lat, gdy wybuchła druga wojna światowa, wraz z rodziną znalazł się w getcie łódzkim. Członkowie jego rodziny zostali wywiezieni do Auschwitz, Mariana Turskiego w pewnym stopniu chronili przyjaciele z podziemnej organizacji "Lewica związkowa", do której należał. Został deportowany dopiero w sierpniu 1944 roku jednym z ostatnich transportów do Auschwitz z łódzkiego getta.
W styczniu 1945 roku Marian Turski przeżył marsz śmierci do Buchenwaldu, w kwietniu, gdy do obozu zbliżały się wojska amerykańskie - drugi marsz śmierci do Theresienstadt. Tam właśnie, chory na tyfus, doczekał wyzwolenia obozu przez Rosjan.
"Po pańskim powrocie do Polski ojczyzna już nie była taka sama - zmieniły się nie tylko jej granice. Od średniowiecza Polska była drugim domem dla narodu żydowskiego, której społeczność w 1932 roku liczyła ponad 3 miliony. 90 proc. polskich Żydów zginęła w Shoah. Ta powojenna Polska jest inna, bowiem na tej ziemi rozegrało się +ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej+. Polska, ofiara dwóch totalitaryzmów, to także kraj świadek Shoah. Polacy stanowią największą grupę pośród Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata. Ale jest to także kraj pogromu w Jedwabnem w 1941 roku i pogromu w Kielcach w 1946" - przypomniał ambasador Francji w Polsce Francois Barry Delongchamps.
Po zakończeniu II wojny światowej Marian Turski osiadł w Warszawie. Od 1945 r. działał w młodzieżowej organizacji Polskiej Partii Robotniczej, a następnie pracował w Wydziale Prasy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od 1958 r. kieruje działem historycznym tygodnika "Polityka". Jest publicystą i komentatorem.
"Pan, który mówi o sobie, że jest Żydem laickim, stał się osobowością, której nie sposób pominąć w małej, ocalałej wspólnocie polskich Żydów, która odpowiada jednej tysięcznej wspólnoty sprzed drugiej wojny. Marian Turski jest orędownikiem dialogu polsko-żydowskiego i angażuje się na rzecz kontaktów Polski z Izraelem" - powiedział ambasador.
Marian Turski, dziękując za odznaczenie, podkreślił, że kultura francuska i historia Francji fascynowały go od zawsze. Szczególnie interesował się Wielką Rewolucją Francuską. "Dla żydowskiego chłopca z przedwojennej Polski ideały +liberte, egalite, fraternite+ miały magiczna siłę przyciągania. O tym ludzie mojego pokolenia i pochodzenia marzyli. Mam wrażenie, że ta fascynacja Wielką Rewolucją Francuską otworzyła w nas drogę do akceptacji idei komunizmu. (...) Teraz obserwujemy, jak ideały rewolucji zostają stopniowo zastąpione ideałami Okrągłego Stołu, porozumienia. Mam wrażenie, że to nowy rozdział myśli europejskiej" - podkreślił Turski.
Marian Turski jest obecnie wiceprzewodniczącym Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie, członkiem Zarządu Głównego Stowarzyszenia Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II wojnie światowej, członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej i Rady Stowarzyszenia prowadzącego Dom Konferencji Wannsee. Od 26 marca 2009 r. przewodniczy Radzie Muzeum Historii Żydów Polskich. W 1997 r. Marian Turski został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, w 2007 r. otrzymał Krzyż Zasługi I Klasy Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec za zasługi na rzecz stosunków polsko-niemieckich.
Order Legii Honorowej to najwyższe odznaczenie nadawane przez rząd francuski. Legia nadawana jest zarówno cywilom, jak i wojskowym, także cudzoziemcom, za szczególne osiągnięcia w życiu wojskowym i cywilnym. Motto orderu to "Honor i Ojczyzna". (PAP)
aszw/ ls/
