Na świecie przyznaje się szereg prestiżowych nagród za szerzenie demokracji, obronę praw człowieka czy osiągnięcia polityczne i społeczne. Do najważniejszych należą: Pokojowa Nagroda Nobla, Nagroda Sacharowa, Międzynarodowa Nagroda Karola Wielkiego.
Najbardziej znaną i prestiżową nagrodą za obronę praw człowieka i propagowanie pokoju jest przyznawana od 1901 r. w Oslo Pokojowa Nagroda Nobla. W ub.r. otrzymała ją Organizacja ds. Zakazu Broni Chemicznej (OPCW) za starania o całkowite wyeliminowanie takiej broni na świecie. Wartego 8 mln koron szwedzkich (ok. 900 tys. euro) pokojowego Nobla przyznaje składający się z pięciu osób Komitet Noblowski pod przewodnictwem Thorbjoerna Jaglanda, byłego premiera Norwegii i sekretarza generalnego Rady Europy.
Swoją nagrodę za obronę praw człowieka, w wysokości 50 tys. euro, ma też Parlament Europejski. Nagroda im. Sacharowa na rzecz wolności myśli przyznawana jest od 1988 r. za wyjątkowe dokonania w walce z nietolerancją, fanatyzmem i prześladowaniem. W ub.r. otrzymała ją młoda Pakistanka Malala Yousafzai, walcząca o prawa dzieci i prawo kobiet do edukacji w krajach islamskich.
W poprzednich latach laureatami nagrody nazwanej imieniem słynnego radzieckiego dysydenta i fizyka Andrieja Sacharowa byli m.in. uczestnicy arabskiej wiosny, Nelson Mandela, Alaksandr Milinkiewicz i Aung San Suu Kyi.
Od 2013 r. Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy wspólnie z Biblioteką Vaclava Havla oraz Fundacją Karta 77 przyznaje Międzynarodową Nagrodę Praw Człowieka im. Vaclava Havla za wyjątkowy wkład w dziedzinie obrony praw człowieka. Pierwszym laureatem został białoruski więzień polityczny, szef Centrum Praw Człowieka "Wiasna" Aleś Bialacki, który otrzymał 60 tys. euro.
Nagroda zastąpiła wręczaną co dwa lata od 2007 r. Nagrodę Praw Człowieka Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy.
Najbardziej znanym i prestiżowym politycznym wyróżnieniem w Niemczech jest przyznawana od 1950 r. Międzynarodowa Nagroda Karola Wielkiego. Wręczana jest wraz z symbolicznym dodatkiem pieniężnym 5 tys. euro wybitnym osobistościom i instytucjom za zasługi w promowaniu pokoju i jedności w Europie. W 2010 r. w Akwizgranie otrzymał ją Donald Tusk. Wśród wyróżnionych w poprzednich latach byli: Angela Merkel (2008 r.), Bronisław Geremek (1998 r.), Vaclav Havel (1991), Helmut Kohl (1988), Winston Churchill (1955).
Laureata wybiera co roku m.in. burmistrz Akwizgranu, rektor uniwersytetu w Akwizgranie, ale też ośmiu mieszkańców miasta, co nadaje nagrodzie wymiar obywatelski.
W Hiszpanii odpowiednikiem Nagrody Nobla są przyznawane od 1981 r. Nagrody Księcia Asturii. Co roku wręczanych jest osiem nagród m.in. za dokonania w sztuce, literaturze, naukach społecznych, sporcie, współpracy międzynarodowej czy badaniach naukowych. Laureaci otrzymują po 50 tys. euro oraz statuetkę autorstwa Joana Miro. Nagrody w Oviedo, stolicy regionu Asturia, wręcza jesienią następca hiszpańskiego tronu, książę Filip.
W 2012 r. to prestiżowe wyróżnienie w dziedzinie współpracy międzynarodowej otrzymał Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca.
We Włoszech wręczana jest nagroda imienia byłego premiera Alcide De Gasperi (Premio De Gasperi) dla "budowniczych Europy". Przyznają ją władze autonomicznego regionu Trydent-Górna Adyga. Otrzymali ją m.in Havel, Kohl, Simone Veil czy Felipe Gonzales.
W Szwecji co roku od 1987 r. przyznawana jest Nagroda im. Olofa Palmego, dla uczczenia pamięci zamordowanego szwedzkiego premiera. Laureat tego prestiżowego wyróżnienia otrzymuje 75 tys. dolarów. Wśród laureatów są: Kofi Annan, Aung San Suu Kyi, Havel i organizacja praw człowieka Amnesty International.
Wspierająca demokratyczne ruchy i inicjatywy Amerykańska Narodowa Fundacja na rzecz Demokracji (National Endowment for Democracy) od 1999 r. wyróżnia Medalem Służby Wolności osoby, który przyczyniły się do budowania demokracji na świecie. Jednym z pierwszych laureatów, który otrzymał medal w 10. rocznicę postanowień okrągłego stołu, został Lech Wałęsa. W następnych latach wyróżniono też dwóch innych Polaków: Leszka Kołakowskiego oraz Jana Nowaka-Jeziorańskiego.
Wśród uhonorowanych osób, które "wykazały głębokie osobiste zaangażowanie i oddanie na rzecz rozwoju wolności i praw człowieka oraz budowania demokratycznych instytucji", znaleźli się m.in. Dalajlama, Madeleine Albright czy Francis Fukuyama.
4 czerwca br., w 25. rocznicę pierwszych częściowo wolnych wyborów parlamentarnych, po raz pierwszy przyznana zostanie warta milion euro polska Nagroda Solidarności. Otrzyma ją osoba, która kierując się zasadami solidarności przyczyniła się do szerzenia demokracji.(PAP)
jhp/ kot/ jra/
