70 lat temu, 10 grudnia, z obozu przejściowego w Zamościu, wyruszył pierwszy transport z Polakami z Zamojszczyzny, których Niemcy umieścili w Auschwitz. Wysiedlenia wiązały się z planami stworzenia "niemieckiej przestrzeni życiowej" na Wschodzie.
Pierwsza deportacja objęła 640 osób. Polacy, transportowani w zaplombowanych wagonach, zostali tak stłoczeni, że nie mogli usiąść. W drodze nie dostali żywności i wody. 14 osobom udało się zbiec. Do obozu transport dotarł nocą z 12 na 13 grudnia 1942 r. Po przywiezieniu do obozu kobiety oddzielono od mężczyzn. Z rampy Niemcy przeprowadzili ich do Auschwitz II-Birkenau.
Pierwotnie do obozu kobiecego trafili dwaj chłopcy w wieku 8 i 9 lat. Matki postanowiły zatrzymać ich przy sobie i przebrały za dziewczynki. Sprawa wyszła na jaw 17 grudnia. Chłopcy - Tadek Rycyk i Mietek Rycaj - zostali przeniesieni do obozu męskiego. 21 stycznia 1943 roku Niemcy zgładzili ich dosercowymi zastrzykami fenolu.
Wysiedlenia Polaków z Zamojszczyzny trwały od listopada 1942 roku do marca 1943. Wywieziono około 40 tys. osób z prawie 120 wsi, z czego do KL Auschwitz trafiło 1,3 tys. osób. 80 proc. z nich zginęło. Akcję wstrzymano, gdy skomplikowała się sytuacja wojsk niemieckich na Wschodzie, a na Zamojszczyźnie narastał ruch oporu.
Tragedia Polaków z Zamojszczyzny wiązała się z niemieckimi planami germanizacji ziem wschodnich, które były traktowane jako niemiecka przestrzeń życiowa (Lebensraum). W ciągu 20-30 lat ziemie te miały zostać skolonizowanie przez osadników niemieckich, co wiązało się z planami wysiedleń i eksterminacji biologicznej około 50 milionów Słowian: głównie Polaków, Rosjan, Białorusinów i Ukraińców.
Germanizację postanowiono rozpocząć od tak zwanego dystryktu lubelskiego, w którego skład wchodziła Zamojszczyzna. Następnie Niemcy zamierzali kolonizować dalsze tereny polskie i stworzyć wzdłuż Bugu "germański wał ochronny", sięgający od krajów bałtyckich po Siedmiogród w Rumunii.
Większość zamieszkujących Zamojszczyznę Żydów została wcześniej wymordowana w ramach akcji "Reinhardt". Polacy mieli natomiast trafić do pracy przymusowej, a niezdatni do niej - do obozów koncentracyjnych. Do wysiedlenia przewidywano 140 tys. Polaków.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 roku, aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, ale także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości.
Polacy byli drugą pod względem liczebności grupą więźniów. W czasie istnienia obozu Niemcy deportowali do Auschwitz około 150 tys. Polaków. Połowa z nich zginęła. (PAP)
szf/ ala/
