W najnowszej powieści "Na Grobli" Eustachy Rylski opisuje starego pisarza, któremu pod koniec życia przychodzi zapłacić za konformizm. W głównym bohaterze można rozpoznać Jarosława Iwaszkiewicza. Książka właśnie trafiła do ksiegarń.
Nowa powieść Rylskiego rozgrywa się w Polsce na jesieni 1980 roku, kiedy cały kraj ogarnia wolnościowy ferment i chwieją się struktury władzy. Tymczasem sławny pisarz i pupil reżimu Aleksander Sewerynowicz obchodzi siedemdziesiąte urodziny i spodziewa się znaczącej radzieckiej nagrody za swoje pisarstwo. Dochodzi go informacja, że otrzyma Nagrodę Nobla, gdy odrzuci właśnie mu przyznaną nagrodę radziecką. I odrzuca ją, nie wiedząc, że stał się ofiarą precyzyjnie obmyślonej intrygi.
Sewerynowicz zostaje bez nagrody, reżim, który go hołubił, chwieje się w posadach, w perspektywie ma samotną i ubogą starość. Dokonuje rachunku sumienia i przyznaje: "We mnie nigdy nie było ptasiego oczarowania komunizmem, paryskiej inteligencji znudzonej monotonią mieszczańskiego ładu. We mnie było proste oczarowanie dekadenta witalnością zwycięzcy, który we mnie zasmakował. Być w rydwanie szaleńców miażdżącym wszystko po drodze też ma swoją wartość, jak się do niej dorasta".
Sewerynowicz nie żałuje swoich życiowych wyborów, sam przed sobą przyznaje się do tego, że często kierował się strachem i konformizmem. Paradoksalnie upadek, jakiego doświadcza, staje się dla niego początkiem nowego etapu twórczości, tym razem nie na pokaz, dla poklasku czy zadowolenia władzy, ale dla samego siebie.
W bohaterze powieści można rozpoznać postać Jarosława Iwaszkiewicza - pochodzi z Ukrainy, przed wojną pracował w dyplomacji, wiele podróżował po Europie, swoją wysoką pozycję PRL-owskiej hierarchii literackiej zawdzięcza umiejętnym kompromisom. Mieszka w obszernym, otoczonym parkiem dworze pod Warszawą, dokąd można się dostać kolejką WKD - tytułowa Grobla niezwykle przypomina iwaszkiewiczowskie Stawisko.
Eustachy Rylski jest autorem powieści "Stankiewicz", "Powrót", "Człowiek w cieniu", Warunek" a także sztuk telewizyjnych i scenariuszy filmowych. "Na grobli" ukazało się nakładem Świata Książki. (PAP)
aszw/ ls/ gma/
