Maoiści rządzący przez ostatnie lata w Nepalu, najwyżej położonym kraju świata, ponieśli upokarzającą klęskę w listopadowych wyborach parlamentarnych, stracili władzę i zaufanie nepalskiej biedoty, dotąd wierzącej, że poprawią jej los.
Po podliczeniu niemal wszystkich głosów oddanych w zeszłotygodniowych wyborach okazuje się, że zwyciężył w nich Kongres Nepalski, najstarsza partia polityczna kraju, opowiadająca się za liberalną demokracją i przyjaźnią z Indiami; wzoruje się na tamtejszym Indyjskim Kongresie Narodowym.
Nepalscy kongresowcy zdobyli jedną trzecią mandatów w 601-osobowym Zgromadzeniu Konstytucyjnym, które przez najbliższe pięć lat będzie pełniło rolę krajowego parlamentu. Jako drudzy, ze 175 posłami, przyszli na metę sprzymierzeni z kongresowcami komuniści-marksiści.
Wybory zakończyły się klęską i upokorzeniem maoistów, którzy w latach 1996-2006 stoczyli zwycięską wojnę domową, w której zginęło kilkanaście tysięcy ludzi, obalili istniejącą od prawie trzech wieków monarchię, a w 2008 r. wygrali wybory do parlamentu i Konstytuanty oraz przejęli władzę w kraju.
Zmarnowali jednak pięć lat rządów. Dawni rewolucjoniści okazali się wyjątkowo nieodporni na pokusy władzy. Przejąwszy rządy w Katmandu, bez reszty oddali się robieniu kariery i pomnażaniu własnych majątków, kumoterstwu i korupcji. Okazało się, że niczym nie różnią się od zwyczajnych polityków i urzędników poza tym, że gorzej od nich znają się na zarządzaniu krajem.
Władza uderzyła im do głowy. Przekonani, iż nigdy jej już nie stracą, nie zabiegali o polityczne kompromisy z rywalami, lecz wdawali się z nimi w niezliczone spory i awantury. W rezultacie nie udało się uchwalić nowej konstytucji, a kuluarowe intrygi sprawiły, że Nepal niemal co roku zmieniał premierów i rządy.
Po zeszłotygodniowych wyborach z najsilniejszej partii w kraju maoiści spadli do rangi trzeciej siły politycznej, nie zebrawszy nawet setki mandatów. Nawet w przymierzu z przychylnymi im partiami mniejszości narodowych z Teraju nie mają szans na utworzenie większości i zachowanie władzy. Przegrana niedawnych bohaterów ludowych okazała się tym boleśniejsza, że frekwencja wyborcza była wyjątkowo wysoka i zagłosowało prawie trzy czwarte uprawnionych, a w Katmandu porażkę poniósł sam ich przywódca Pushpa Kamal Dahal, zwany Prachanda ("Groźny"). W stolicy wybory przegrała także Hisila Yami, żona drugiego najważniejszego przywódcy maoistów, byłego premiera Baburama Bhattaraia.
Pierwsze wiadomości zapowiadające upokarzającą klęskę maoiści przyjęli z niedowierzaniem, a kiedy zaczęły się potwierdzać, oskarżyli komisję wyborczą o oszustwa, zażądali, by wstrzymać zliczanie głosów, i zagrozili bojkotem Konstytuanty i parlamentu.
W ostatnich dniach spuścili jednak z tonu i przekonują jedynie, by przy pracy nad konstytucją kierować się zasadą konsensusu, a nie większości głosów. Podjęli też rozmowy z przedstawicielami zwycięskiego Kongresu w sprawie wejścia do rządu koalicyjnego, na którego czele stanie zapewne kongresowy przywódca, 74-letni Sushil Koirala, skromny asceta, wywodzący się politycznego rodu Koiralów, który wydał kilku premierów i przywódców tej partii.
Zwycięski Kongres chce zaprosić do rządu przedstawicieli najsilniejszych partii, by okiełznać polityczny chaos i uchwalić nową konstytucję. Korzystając ze zdobytej większości w Konstytuancie, wraz z komunistami-marksistami kongresowcy będą walczyć przeciwko nadmiernej federalizacji kraju, o co zabiegali maoiści i ich sojusznicy z Teraju.
To kolejna porażka maoistów, którzy woleli zgodzić się na rozwiązanie starej konstytuanty i nowe wybory, niż iść na ustępstwa wobec kongresowców i marksistów w sprawie niemal już napisanej konstytucji. Teraz to ich rywale będą dyktować swoje warunki.
Wybory do Konstytuanty przyniosły sukces także nepalskim monarchistom, zabiegającym o restytucję królestwa choćby w formie monarchii konstytucyjnej, z ograniczoną władzą króla, uznawanego przed laty za wcielenie hinduistycznego boga Wisznu.
W 2008 r. monarchistom udało się wprowadzić do konstytuanty zaledwie czterech posłów, którzy jako jedyni zagłosowali przeciwko zniesieniu królestwa i proklamowaniu Nepalu republiką. W nowej Konstytuancie monarchiści będą mieli aż 25 posłów.
Ich sukcesu nie sposób jednak uznać za przejaw tęsknoty 30 milionów Nepalczyków za monarchią; to raczej dowód na ich rozczarowanie polityką uprawianą zarówno przez stare partie, jak i niedawnych jeszcze rewolucjonistów.
Wojciech Jagielski (PAP)
wjg/ akl/ mc/
