*75. rocznica położenia kamienia węgielnego pod fabrykę Volkswagena w Wolfsburgu minęła właściwie miesiąc temu. Ze względu na nazistowską związaną z Hitlerem przeszłość firmy, koncern zignorował tę datę, a jubileuszową fetę zorganizuje w piątek. *
Obchody 75. rocznicy powstania największego obecnie w Europie producenta samochodów odbędą się z udziałem szefa koncernu Martina Winterkorna. Dwa tygodnie temu załoga fabryki świętowała z kilkudziesięcioma tysiącami gości wyprodukowanie 30-milionowego Golfa - najpopularniejszej marki z bogatej oferty koncernu, który zakasował nawet historyczny symbol zakładów w Wolfsburgu - "garbusa" (21,5 mln sztuk).
Kamień węgielny pod budowę fabryki w okolicach miejscowości Fallersleben w Dolnej Saksonii położył 26 maja 1938 roku ówczesny kanclerz Trzeciej Rzeszy Adolf Hitler. Inwestycja była realizacją planu rozwoju niemieckiego przemysłu motoryzacyjnego forsowanego przez niego od chwili dojścia do władzy w styczniu 1933 roku.
Na międzynarodowej wystawie samochodowej w Berlinie w marcu 1933 roku Hitler wezwał konstruktorów i przemysłowców do jak najszybszego zaprojektowania i wyprodukowania popularnego samochodu rodzinnego - Volkswagena, czyli "samochodu dla ludu", rozwijającego prędkość ok. 100 km na godzinę i dostępnego dla przeciętnego obywatela. "W tej dziedzinie Niemcy zostali w tyle. Musimy nadrobić zaniedbania" - oświadczył kanclerz.
Zadanie stworzenia prototypu popularnego i taniego samochodu otrzymał Austriak Ferdynand Porsche. Budowa fabryki stała się prestiżowym projektem Niemieckiego Frontu Pracy (DAF), stworzonej po likwidacji niezależnych związków zawodowych przez Roberta Leya nazistowskiej organizacji zrzeszającej pracowników i pracodawców. Fundusze na budowę nowej fabryki pochodziły głównie z majątku odebranego związkom zawodowym przez nazistów. Produkcja samochodu miała być finansowana dzięki systemowi przedpłat.
Niemal równocześnie z fabryką, w jej pobliżu powstało osiedle dla pracowników, nazwane przez nazistów "miastem samochodu KdF pod Fallersleben" (KdF to skrót od nazistowskiej organizacji "Kraft durch Freude" - Przez radość do siły - oferującej pracownikom tanie wczasy i inne formy wypoczynku). Po wojnie miasto przemianowano na Wolfsburg.
Porsche wprowadził w zbudowanych od podstaw zakładach w Wolfsburgu najnowocześniejsze metody produkcji, podpatrzone w zakładach Forda w Detroit. Budowę fabryki ukończono jesienią 1939 roku, jednak ze względu na wojnę produkcję samochodu dla mas odłożono na później. Po wybuchu wojny z Polską, fabryka została przestawiona na produkcję zbrojeniową. W Wolfsburgu produkowano m.in. rakiety V1.
W czasie wojny większą część załogi fabryki stanowili robotnicy przymusowi. Według danych koncernu do końca wojny pracowało w Wolfsburgu 20 tys. robotników przymusowych, w tym jeńcy wojenni i więźniowie obozów koncentracyjnych, dla których stworzono specjalny podobóz.
Władze koncernu zdają sobie sprawę z odpowiedzialności za brunatną przeszłość fabryki. Volkswagen uczestniczył w fundacji odszkodowawczej "Pamięć, Odpowiedzialność, Przyszłość". Uczniowie ze szkoły przyzakładowej VW biorą systematycznie udział w porządkowaniu byłych niemieckich obozów koncentracyjnych.
Po klęsce III Rzeszy w 1945 roku Wolfsburg znalazł się w brytyjskiej strefie okupacyjnej. Brytyjczycy rozważali przez jakiś czas likwidację zakładów, jednak w końcu pozwolili na produkcję "garbusa". Pierwszy egzemplarz samochodu, opartego na przedwojennej konstrukcji Ferdynanda Porsche, zjechał z taśmy w 1946 roku. Do zakończenia produkcji w 2003 roku powstało 21,5 mln egzemplarzy tego modelu.
Obecnie Volkswagen jest największym w Europie producentem samochodów. Zatrudnia w 100 fabrykach na całym świecie 550 tys. osób. W 2012 roku koncern wyprodukował ponad 9 mln pojazdów. Dzięki obecności na rynkach pozaeuropejskich - największym rynkiem zbytu są dla Volkswagena Chiny - niemiecki koncern wyszedł jak na razie obronną ręką z głębokiego kryzysu, w jakim znalazł się przemysł samochodowy. Pierwsze wspólne przedsięwzięcie z partnerem chińskim powstało już w 1985 roku.
Obecnie koncern w Wolfsburgu to nie tylko Volkswagen. Należy do niego szereg innych znanych marek, m.in. Audi, Skoda, Bentley, Porsche czy producenci samochodów ciężarowych Scania i MAN.
Z Berlina Jacek Lepiarz (PAP)
lep/ cyk/ ro/
