Najwyższy niemiecki oskarżyciel, federalny prokurator generalny, jest "politycznym urzędnikiem państwowym" związanym instrukcjami z ministerstwa sprawiedliwości, a nadzór nad jego działalnością sprawuje resortowy minister. Tak samo jest w landach RFN.
Niemcy są państwem federacyjnym, co powoduje, że znaczna część kompetencji w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości, podobnie jak w kulturze, oświacie i szkolnictwie wyższym, znajduje się we władaniu 16 krajów związkowych (landów), tworzących Republikę Federalną Niemiec.
Landowe prokuratury generalne, umiejscowione przy Wyższych Sądach Krajowych, nie podlegają żadnej strukturze centralnej, są natomiast związane instrukcjami landowych ministerstw sprawiedliwości, które sprawują nad nimi nadzór.
Do ich zadań należy ściganie przestępstw, prowadzenie śledztwa, wniesienie aktu oskarżenia do sądu i sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądem, a także troska o to, by orzeczona przez sąd kara została wykonana. Na działania w śledztwie ograniczające podstawowe prawa obywatelskie, takie jak rewizja, areszt lub założenie podsłuchu, prokuratura musi uzyskać zgodę sądu.
Prokuratury są organami władzy wykonawczej, a landowe ministerstwa sprawiedliwości posiadają uprawnienia do wydawania im poleceń; z kolei prokuratury zobowiązane są do składania sprawozdań resortowi sprawiedliwości w swoim landzie.
Szczególne miejsce w strukturze wymiaru sprawiedliwości zajmuje federalny prokurator generalny, umiejscowiony przy Trybunale Federalnym (sądzie najwyższym) w Karlsruhe, który zajmuje się przestępstwami zagrażającymi wewnętrznemu bezpieczeństwu państwa, terroryzmem, szpiegostwem, zdradą państwa oraz ludobójstwem.
Najwyższy oskarżyciel mianowany jest przez prezydenta Niemiec na wniosek ministra sprawiedliwości, a zgodę musi wyrazić też druga izba parlamentu Bundesrat. W 2011 roku opozycja zablokowała w Bundesracie nominację Johannesa Schmalzla, chociaż rząd Angeli Merkel podjął decyzję o powierzeniu mu tej funkcji.
Zgodnie z ustawą federalny prokurator generalny jest urzędnikiem politycznym, a jego działalność musi być zgodna z celami wyznaczonymi przez niemiecki rząd. Generalbundesanwalt może być w każdej chwili przeniesiony w stan spoczynku bez podania szczegółowego uzasadnienia.
Federalny prokurator zasadniczo nie ma prawa wydawania poleceń prokuratorom w landach. Może natomiast przejąć od landowych prokuratorów postępowanie, jeżeli uzna, że dana sprawa dotyczy bezpieczeństwa państwa.
Federalny minister sprawiedliwości sprawuje nadzór nad działalnością federalnego prokuratora generalnego, ponosząc odpowiedzialność polityczną za jego decyzje na forum rządu oraz wobec parlamentu.
Obecny federalny prokurator generalny Harald Range objął funkcję w listopadzie 2011 roku. Do jego najważniejszych decyzji należy wniesienie w maju bieżącego roku aktu oskarżenia przeciwko neonazistowskiej terrorystce Beate Zschaepe. Zschaepe oskarżona jest o współudział w serii morderstw, których ofiarą padło w latach 2000-2006 dziewięciu obcokrajowców oraz niemiecka policjantka.
W latach 70. federalna prokuratura generalna odgrywała czołową rolę w walce z lewackim terroryzmem Frakcji Czerwonej Armii (RAF). Ówczesny szef prokuratury Siegfried Buback zginął w zamachu w 1977 roku.
Z Berlina Jacek Lepiarz (PAP)
lep/ ap/ woj/