"Oaza wyobraźni" - taki tytuł nosi otwarta w czwartek wystawa dokumentująca 50 lat prac polskich archeologów w starożytnym syryjskim mieście Palmyrze. Wystawę będzie można oglądać przez całe lato w warszawskich Łazienkach.
Palmyra leży w środkowej Syrii, 200 kilometrów na północny-wschód od Damaszku, na przełęczy pomiędzy pasmami gór na Pustyni Syryjskiej. Pierwsze ślady osadnictwa na tym terenie pochodzą z drugiego tysiąclecia przed naszą erą, ale rozkwit miasta przypada na I w. n.e. Polscy archeolodzy na terenach starożytnej metropolii już od blisko 50 lat odkrywają przeszłość.
Od II w. p.n.e. przez Palmyrę przebiegała południowa odnoga jedwabnego szlaku. Miejscowe plemiona semickie i arabskie najpierw łupiły karawany, potem zaczęły zarabiać na ich ochronie. Jednak największe dochody przynosiły mieszkańcom osady wysokie cła nakładane na przejeżdżających kupców. Palmyra zaczęła nabierać charakteru miejskiego, jej znaczenie wzrosło jeszcze bardziej za czasów rzymskich (I w. n.e.), kiedy to znalazła się na pograniczu cesarstwa rzymskiego i państwa Persów.
Najciekawszy okres przeszłości Palmyry to panowanie dwóch władców: Odeinata i jego żony Zenobii, która po śmierci męża sprawowała władzę w imieniu swojego nieletniego syna. Zenobia porównywana była do królowej Kleopatry, nie tylko ze względu na swoją urodę, ale także na aspiracje polityczne. Przejęła władzę w 267 roku i okazała się znakomitym strategiem. Pokonała wojska rzymskie, najechała na Egipt, gdzie ustanowiła zarządcę Aleksandrii. Jednak jej niepohamowane militarne ambicje doprowadziły do konfliktu z Rzymem i wyprawy odwetowej cesarza Aureliana.
W 272 roku Rzymianie zajęli Palmyrę, a królowa Zenobia została uwięziona. Uczestniczyła w tryumfalnym pochodzie cesarza w Rzymie, skuta złotymi i srebrnymi łańcuchami. Podobno zamieszkała w Rzymie i wyszła za mąż za jednego z senatorów. Po tych wydarzeniach, mimo późniejszej odbudowy, Palmyra nigdy już nie odzyskała dotychczasowej świetności. Miasto ostatecznie podupadło po zdobyciu przez Arabów i trzęsieniu ziemi w 744. W późniejszym okresie istniała tylko jako zapomniana, zagubiona na pustyni wieś.
Z okazji 50-lecia prac polskich archeologów w Palmyrze w sierpniu i lipcu Polska Misja Archeologiczna organizuje wykłady o przeszłości miasta. Bohaterką pierwszego z nich, który odbędzie się 22 lipca w warszawskich Łazienkach, będzie właśnie królowa Zenobia.
Obecnie Palmyra stanowi jeden z najważniejszych i największych na świecie kompleksów wykopalisk o powierzchni ok. 50 hektarów. Na wystawie prezentowane są zdjęcia dokumentujące różne etapy wykopalisk. Można zobaczyć zrekonstruowany, monumentalny łuk, przez który prowadziło w starożytności wejście do miasta, agorę, świątynię Baala Shamina, boga deszczu, najlepiej zachowanej budowli starożytnego miasta zbudowanej w I wieku, a także teatr.
Od 1959 w Palmyrze są prowadzone wykopaliska przez misję polską. W początkowych sezonach misją kierował "ojciec polskiej archeologii śródziemnomorskiej", prof. Kazimierz Michałowski. Obecnie szefem wykopalisk polskich jest prof. Michał Gawlikowski. W ostatnich latach polscy archeolodzy prowadzą wykopaliska w obozie Dioklecjana przy świątyni Allat oraz w tzw. dzielnicy chrześcijańskiej, gdzie odkryto ruiny katedry.
Zdjęcia dokumentujące prace polskich archeologów można oglądać w budynku Podchorążówki, w Amfiteatrze oraz na parkanie od strony ulicy Belwederskiej. (PAP)
aszw/ abe/ bk/
