Pieczywo obrzędowe - "nowe latka" i figurki zwierząt - wypiekano dawniej przed Nowym Rokiem w Podlaskiem i na Kurpiowszczyźnie, by zapewnić pomyślny i obfity Nowy Rok w domu i zagrodzie.
"Nowe latko" - to ciasto chlebowe w kształcie kręgu z postacią pasterza w środku oraz wizerunkami ptactwa i zwierząt na okręgu. Jak podaje etnograf Zygmunt Ciesielski w książce "Plastyka ludowa roku obrzędowego w województwie podlaskim", wydanej w 2008 roku przez Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury w Białymstoku, jeszcze podczas I wojny światowej w niektórych regionach dzisiejszego województwa podlaskiego w wigilię Nowego Roku wypiekano "nowe latka". Na pograniczu mazursko-kurpiowskim wypiekano drzewka "nowolatkowe". Takie wypieki robiono np. w gminie Radziłów jeszcze w latach 60. XX wieku.
"+Nowe latka+ lepiono uroczyście, często z udziałem samego gospodarza, któremu towarzyszyła cała rodzina. Czynność ta nabierała rytualnego, sakralnego znaczenia. Przygotowywano ciasto z mąki żytniej - razowej lub pytlowej, czasem z dodatkiem mąki pszennej. Ciasto rozczyniano czystą wodą, dodawano odrobinę drożdży i zagniatano" - pisze etnograf.
Ciasto musiało być plastyczne, by dawało się niego formować postaci zwierząt: byków, jelonków, koni, świń, gęsi. Figurki pieczono w piecu chlebowym. "Pod +nowe latka+ podkładano liście kapusty. Wypieki z razowej mąki były szorstkie, o wyrazistej fakturze, zdarzało się więc, że aby uzyskać większą gładkość zanurzano na chwilę jeszcze gorący wypiek w wodzie. Figurki z białego ciasta były gładsze i bardziej plastyczne" - opisuje Ciesielski.
Chodziło o to, by zwierząt było jak najwięcej, bo miało to zapewnić dostatek i urodzaj. Figurek się nie zjadało.
By kultywować tradycje i je ożywiać, wypieku ciast obrzędowych uczy co roku przed Bożym Narodzeniem całe rodziny Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce (Mazowieckie). (PAP)
kow/ hes/ gma/
