Jedyny w Polsce ikonostas z chińskiej porcelany znajduje się w cerkwi św. Mikołaja w Białowieży (Podlaskie). Parafia od kilku lat szuka funduszy na odnowienie cennego zabytku.
Ikonostas to ściana w cerkwi, na której znajdują się ikony. Oddziela ona nawę główną od ołtarza.
Jak powiedział PAP proboszcz prawosławnej parafii św. Mikołaja Cudotwórcy w Białowieży Sergiusz Korch, w cerkwi znajduje się jeden z dwóch takich porcelanowych ikonostasów na świecie. Drugi znajduje się w Nowotomnikowie w Rosji.
Białowieski ikonostas jest bogato zdobiony, dominującym kolorem jest zieleń, a motywem - roślinność. Znajdują się tam cztery ikony większe, przedstawiające m.in. Jezusa i św. Serafima, oraz kilka mniejszych.
Proboszcz dodał, że ikonostas ma około 120 lat. Do cerkwi został sprowadzony z Petersburga jako prezent od cara Aleksandra III, który jest także fundatorem XIX-wiecznej świątyni (w Białowieży znajdował się pałac carski, więc cerkiew pełniła rolę cerkwi carskiej).
Ikonostas uległ zniszczeniu podczas niemieckiego nalotu w pierwszym dniu II wojny światowej. Proboszcz Korch powiedział, że zostało zniszczonych ok. 50 proc. ikonostasu. To m.in. wrota diakońskie, ramki nad ikonami, a także fragmenty po obu stronach porcelanowej ściany.
Po wojnie, ikonostas częściowo odnowiono, wstawiono m.in. "zastępcze" wrota diakońskie i odnowiono część ikon. W ubiegłym roku dzięki współpracy z warszawską ASP została odnowiona jedna z ramek, nad ikoną św. Serafima. Jednak jak podkreślił proboszcz, do tej pory większego remontu nie było.
Proboszcz mówi, że wiele razy starał się uzyskać fundusze na renowację z Urzędu Marszałkowskiego w Białymstoku. Powiedział, że kilka lat temu odmowę dofinansowania motywowano tym, iż "nie jest to żaden zabytek".
W tym roku projekt nie otrzymał dofinansowania po raz kolejny (w konkursie z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego rozstrzygniętym w styczniu, z przeznaczeniem na rzecz podlaskiej kultury). Dofinansowanie otrzymały wtedy trzy projekty, m.in. władze Zambrowa na budowę centrum kultury. Proboszcz Korch uważa, że skoro są pieniądze na budowanie domów kultury, tym bardziej powinny się znaleźć na restaurację ikonostasu.
Jak powiedziała PAP Urszula Mirończuk z Urzędu Marszałkowskiego, projekt na renowację ikonostasu został rozpatrzony w konkursie pozytywnie. Jednak nie zdobył wystarczającej liczby punktów, aby otrzymać dofinansowanie. Dodała, że z powodu ograniczonych środków otrzymały je jedynie trzy projekty, z czternastu.
Proboszcz zamierza nadal starać się o uzyskanie dofinansowania z dotacji unijnych czy tzw. funduszy norweskich. Ma zamiar napisać też projekt na konkurs organizowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Według niego, na odnowienie i konserwację ikonostasu potrzeba ok. 700 tys. zł. Dodał, że zabytek jest coraz starszy i wymaga remontu.
Cerkiew św. Mikołaja w Białowieży została wybudowana w XVII wieku. Najpierw była to drewniana cerkiewka, która spalono wraz z całą osadą z powodu dżumy. Na jej miejscu powstała nowa, drewniana świątynia, jednak miała zbyt słabą konstrukcję. Wtedy też postanowiono wybudować murowaną cerkiew, w tym samym czasie w Białowieży budowany był pałac-rezydencja łowiecka cara Aleksandra III. Cerkiew uległa znacznym zniszczeniom podczas bombardowania w czasie II wojny światowej, została odbudowana po wojnie.
Sylwia Wieczeryńska (PAP)
swi/ rof/
