Przykłady ukraińskich gwar z południowej części województwa podlaskiego znalazły się na płycie DVD, stanowiącej część projektu "Howorymo po svojomu", dotyczącego ochrony i promocji lokalnych podlaskich gwar.
W poniedziałek w Hajnówce (Podlaskie), w ramach konferencji poświęconej gwarom na pograniczu polsko-ukraińsko-białoruskim, odbyła się premiera filmu i podsumowanie projektu.
Jego celem było powstrzymanie zaniku znajomości lokalnych ukraińskich gwar. Od czerwca uczestniczyli w nim uczniowie z dziewięciu szkół z południowej części województwa podlaskiego. Projekt zrealizował Związek Ukraińców Podlasia i Stowarzyszenie Dziedzictwo Podlasia.
Jak powiedział PAP prezes Stowarzyszenia Dziedzictwo Podlasia Mirosław Stepaniuk, na płycie znalazło się siedem kilkuminutowych reportaży filmowych przygotowanych przez uczniów uczestniczących w warsztatach telewizyjnych oraz dokument pokazujący realizację tych materiałów "od kuchni".
Filmy mają formę wywiadów przeprowadzanych w gwarze przez uczniów z mieszkańcami dziewięciu podlaskich wsi z okolic Siemiatycz, Bielska Podlaskiego i Hajnówki. Starsi rozmówcy opowiadają młodym dziennikarzom m.in. o wojennych przeżyciach czy regionalnych potrawach. Filmy opatrzone są polskimi napisami.
Jak poinformował Stepaniuk, płyta DVD zostanie wydana w nakładzie 1 tys. sztuk do końca roku. Będzie stanowiła dodatek do książki zawierającej referaty wygłoszone na poniedziałkowej konferencji w Hajnówce. Stepaniuk zaznaczył, że wydawnictwo to trafi do wszystkich bibliotek w województwie podlaskim znajdujących się w gminach przygranicznych.
Zdaniem Stepaniuka, nie wszyscy zdają sobie sprawę lub akceptują zróżnicowanie gwarowe (gwary białoruskie i ukraińskie) południowego obszaru województwa podlaskiego - między Bugiem a Narwią. Niektórzy badacze zaliczają do narodu białoruskiego całą prawosławną ludność Białostocczyzny niezależnie od stanu jej świadomości narodowej i języka którym się posługuje.
Według językoznawców, gwary na Podlasiu kształtowały się wskutek złożonego i długotrwałego procesu osadniczego trzech grup ludności: polskiej - mazowieckiej, litewskiej i białoruskiej - spod Wołkowyska i Grodna oraz ukraińskiej - wołyńskiej i brzeskiej. Granica między gwarami ukraińskimi i białoruskimi na Podlasiu przebiega z grubsza na północ od rzeki Narwi i na zachód od Hajnówki.
O przynależności podlaskich gwar do poszczególnych języków narodowych decydują głównie cechy fonetyczne i fleksyjne, np. charakterystyczne dla języka ukraińskiego "okanie" (hołowa - głowa, porosia - prosię) w odróżnieniu od języka białoruskiego, dla którego jest charakterystyczne "akanie" (haława - głowa). (PAP)
mwi/ ls/ jra/
