Pomnik gen. broni Józefa Hallera (1873-1960) odsłonięto i poświęcono w poniedziałek w Toruniu. Uroczystość obyła się w 139. rocznicę urodzin dowódcy Błękitnej Armii.
W gronie odsłaniających pomnik byli m.in. prawnuczka generała Barbara Haller de Hallenburg, przedstawiciel prezydenta Bronisława Komorowskiego, jego doradca Tomasz Nałęcz oraz władze miasta i województwa. Monument poświęcili biskup polowy Wojska Polskiego Józef Guzdek i biskup toruński Andrzej Suski.
Honorowy patronat nad odsłonięciem pomnika sprawował prezydent Bronisław Komorowski, który skierował okolicznościowy list do uczestników uroczystości.
"Generał Józef Haller był jednym z najwybitniejszych dowódców w historii Wojska Polskiego, zwycięski uczestnik walk o niepodległość, dokonujący symbolicznych zaślubin Pomorza i Polski z morzem, trwa w naszej pamięci jako postać niezwykła, otoczona nimbem narodowego bohatera. Niech jego życie i dzieło będą dla nas wszystkich inspiracją w staraniach o dobro dzisiaj i pomyślne jutro naszej rzeczy wspólnej, naszej Rzeczypospolitej" - napisał prezydent w liście, który odczytał Nałęcz.
W uroczystości uczestniczyli m.in. przedstawiciele Towarzystwa Pamięci Generała Józefa Hallera i Hallerczyków z podkrakowskich Jurczyc, gdzie urodził się Haller. Mieli ze sobą replikę historycznego sztandaru Błękitnej Armii.
Odsłonięcie i poświęcenie pomnika poprzedziła msza w intencji obrońców ojczyzny w kościele garnizonowym św. Katarzyny, której przewodniczył ordynariusz polowy bp Józef Guzdek.
Okazały pomnik gen. broni Józefa Hallera stanął u zbiegu ulicy Piastowskiej i placu św. Katarzyny. Rzeźba, wykonana według projektu Andrzeja Borcza, przedstawia generała w mundurze, w rozpiętym płaszczu, z pochyloną głową i wspierającego się laską.
Na cokole umieszczono napisy: "Generał Józef Haller 1873 - 1960" oraz "Dowódcy Frontu Pomorskiego wyzwolicielowi Torunia w styczniu 1920 Roku Honorowemu Obywatelowi Naszego Miasta Mieszkańcy Torunia 13 VII 2012".
Postać gen. Hallera w dziejach Torunia wiąże się z odzyskaniem niepodległości po latach zaborów. Dowodzone przez niego wojska Frontu Pomorskiego wkroczyły do miasta 18 stycznia 1920 r., będąc owacyjnie witane przez torunian.
Generał Haller wraz ze swoim sztabem przybył do miasta trzy dni później. Przejechał konno z Dworca Miejskiego na Rynek Staromiejski, gdzie z balkonu ratusza wygłosił przemówienie do mieszkańców miasta.
"Serdeczne dzięki wam od Wojska Polskiego za świetne powitanie, które wskazuje, że tu była, jest i będzie tylko Polska, że jesteście gotowi do spełnienia wszystkich obowiązków narodowych i do ofiar dla dobra odrodzonej Polski. Cześć wam za całe lata niewoli i ucisku, a tym, co polegli w czasach walk o wolność i w okresie prześladowań, niech śni się w grobie wymarzona Macierz Polska" - mówił wówczas generał.
W pierwszą rocznicę wkroczenia wojsk polskich do Torunia i przejęcia władzy przez Polaków, generał Haller otrzymał tytuł honorowego obywatela miasta.
Z okazji odsłonięcia pomnika, na dziedzińcu Ratusza Staromiejskiego, została otwarta wystawa "Powrót Pomorza do Polski w 1920 r. Dowódca wojsk Frontu Pomorskiego generał Józef Haller".
Józef Haller urodził się 13 sierpnia 1873 r. w Jurczycach k. Krakowa w rodzinie ziemiańskiej, której panowała atmosfera patriotyzmu i religijności. Po ukończeniu wydziału artylerii Akademii Technicznej w Wiedniu, w latach 1895-1910 służył w armii austriackiej. Po opuszczeniu wojska m.in. działał w ruchu skautowskim i Towarzystwie Gimnastycznym "Sokół", organizował tajne kursy wojskowe.
W czasie I wojny światowej m.in. dowodził m.in. II Brygadą Legionów. W 1918 r. znalazł się we Francji, gdzie Komitet Narodowy Polski powierzył dowództwo nad tworzoną armią polską. Dowodzone przez niego oddziały walczyły z Niemcami na froncie wschodnim. W październiku 1919 r. powierzono mu dowództwo Frontu Pomorskiego, utworzonego w celu pokojowego zajęcia Pomorza, przyznanego Polsce na mocy ustaleń Traktatu Wersalskiego.
W czasie bitwy warszawskiej 1920 r. dowodził wojskami broniącymi przedpola stolicy. Po wojnie Haller pełnił funkcję m.in. generalnego inspektora Artylerii (1920-26) i był posłem na Sejm (1922-27). Potępił przewrót majowy Józefa Piłsudskiego 1926 r., w wyniku czego został przeniesiony w stan spoczynku.
Po wybuchu II wojny światowej znalazł się we Francji i wszedł w skład rządu gen. Władysława Sikorskiego jako minister bez teki. Po upadku Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie w latach 1940-1943 pełnił funkcję ministra oświaty w rządzie na uchodźstwie. Po wojnie pozostał na emigracji, mieszkał w Londynie, gdzie zmarł 4 czerwca 1960 r. (PAP)
rau/ abe/
