Trzy poprawki - w tym dotyczącą kwestii ustanawiania dla nieletniego obrońcy z urzędu - zaproponowała we wtorek senacka komisja do nowelizacji przepisów o postępowaniu w sprawach nieletnich.
Poprawki przygotowało senackie Biuro Legislacyjne, według którego uregulowania nowelizacji odnoszące się do ustanawiania obrońcy mogą nie spełniać gwarancji procesowych. "Nieletni powinni mieć zapewnione co najmniej te same prawa i gwarancje procesowe, jakie przysługują dorosłym" - wskazało Biuro.
Dlatego - zdaniem senackich prawników - trudności w realizacji prawa do obrony może powodować przepis nowelizacji, zgodnie z którym prezes sądu uwzględnia wniosek nieletniego o ustanowienie obrońcy z urzędu, "jeżeli udział obrońcy w sprawie uzna za potrzebny".
"W ogóle jest niedopuszczalny taki system, żeby ktoś decydował, czy obrońca ma brać udział w postępowaniu, czy nie, zwłaszcza jeśli mamy do czynienia z tak młodymi ludźmi" - mówił Aleksander Pociej (PO), popierając zdanie Biura Legislacyjnego.
Wiceminister sprawiedliwości Stanisław Chmielewski odnosząc się do tych opinii zastrzegł, że postępowanie w sprawach nieletnich nie jest klasycznym procesem karnym. Jak mówił, rozwiązaniem mogłoby się okazać wprowadzenie możliwości zażalenia nieletniego na postanowienie o odmowie ustanowienia obrońcy.
Ostatecznie senatorowie z komisji praw człowieka, praworządności i petycji jednogłośnie zaproponowali wykreślenie z noweli warunku uznawania przez prezesa sądu potrzeby przydzielenia obrońcy z urzędu.
Komisja zgłosiła także dwie inne redakcyjne poprawki odnoszące się do zawiadomień pokrzywdzonego w sprawie o wszczęciu i zakończeniu postępowania. Senat ma zająć się nowelizacją w przyszłym tygodniu.
Zmiana ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich była projektem rządowym. Sejm przyjął ją w piątek. Dostosowuje ona przepisy do wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Trybunału Konstytucyjnego. Precyzuje m.in. zasady działania sędziów, kuratorów sądowych, pracowników placówek, schronisk i zakładów poprawczych. Dotyczy także postępowania prokuratury, policji, pełnomocników, obrońców, pokrzywdzonych, świadków i biegłych zaangażowanych w tego typu postępowania.
Ustawa zmienia przepisy dotyczące zarządzania obserwacji psychiatrycznej nieletnich. Sąd rodzinny, by uzyskać opinię o stanie zdrowia psychicznego nieletniego, będzie nakazywał zbadanie nieletniego przez co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów. Pobyt nieletniego na obserwacji nie będzie mógł trwać dłużej niż cztery tygodnie. Na wniosek zakładu leczniczego okres ten można byłoby przedłużyć maksymalnie do sześciu tygodni.
Nowela modyfikuje też dotychczasowy dwuetapowy model procedowania w sprawie nieletniego przed wydaniem orzeczenia. Znosi podział na postępowanie wyjaśniające i opiekuńczo-wychowawcze albo poprawcze. Ma to ukrócić praktyki wydawania przez sędziego rodzinnego orzeczenia, w którym wyraża on swoje przekonanie o winie nieletniego przed rozpoznaniem sprawy na rozprawie lub posiedzeniu.
Nowelizacja wprowadza też zasadę, że gospodarzem postępowania w sprawach nieletnich - niezależnie od jego fazy - jest sąd rodzinny. Wprowadzono także przepis dający nieletniemu prawo do odmowy składania wyjaśnień lub odpowiedzi na poszczególne pytania.
Zgodnie ze zmianami pobyt nieletniego w policyjnej izbie dziecka - po podjęciu przez sąd decyzji o umieszczeniu go w rodzinie zastępczej, ośrodku wychowawczym lub w schronisku - nie może przekraczać pięciu dni.
Przyjęto też generalną zasadę, że kary wobec umieszczonych w zakładach poprawczych i schroniskach nie mogą prowadzić do upokarzającego i poniżającego traktowania. Za jedno przewinienie ma być stosowany jeden środek dyscyplinarny. (PAP)
mja/ abr/ gma/
