Posłowie wszystkich klubów poparli w środę projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Dokument m.in. definiuje pojęcie "osoby niepełnosprawnej" i podkreśla znaczenie, jakie mają dla niepełnosprawnych samodzielność i niezależność.
Konwencja jest pierwszym międzynarodowym aktem prawnym całościowo ujmującym prawa osób niepełnosprawnych. Została przyjęta w grudniu 2006 r. na sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ i weszła w życie 3 maja 2008 r. Do połowy marca 2012 r. podpisały ją 153 państwa, a jej stronami jest 112 krajów. Polska podpisała konwencję w marcu 2007 r.
Przewodniczący sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Sławomir Piechota (PO) wyjaśnił, że konwencja ratyfikowana jest po pięciu latach od podpisania, ponieważ należało dostosować nasze prawo do jej zapisów. "Nie chcieliśmy, by była to ratyfikacja pozorna; ratyfikacja ze zbyt wieloma zastrzeżeniami byłaby mało wiarygodna" - uznał.
Jak podkreślił, w ostatnich latach w Polsce wprowadzono wiele rozwiązań prawnych zmierzających do poprawy sytuacji osób niepełnosprawnych. Wymienił m.in. ustawę o psie przewodniku, języku migowym, renty dla wszystkich paraolimpijczyków, dostosowanie budynków parlamentu dla potrzeb osób niepełnosprawnych.
Zdaniem Piechoty ratyfikacja konwencji będzie zakończeniem jednego etapu i rozpoczęciem kolejnego, ponieważ pozostało wiele problemów do rozwiązania, m.in. w obszarze edukacji. Według niego trzeba poszerzać kompetencje pedagogów, by potrafili pracować z uczniami o specjalnych potrzebach - ich pojawienie się w szkole nie powinno budzić lęku wśród nauczycieli, rodziców i dzieci. Podkreślił, że także bariery architektoniczne - wciąż obecne w przestrzeni publicznej - to efekt niewystarczającej wiedzy, złego sposobu kształcenia.
Piechota poinformował, że Polska ratyfikuje dokument z zastrzeżeniami - mają one dotyczyć m.in. kwestii związanych z ubezwłasnowolnieniem i zawieraniem małżeństw przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną.
Jak wyjaśnił, przepis Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego mówiący o konieczności zgody sądu na zawarcie małżeństwa osób z niepełnosprawnością intelektualną lub chorobą psychiczną stoi w rażącej sprzeczności z konwencją. Mówi on, że "nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym. Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa (...) sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa". W praktyce oznacza to powoływanie biegłego, którego opinia może być rozstrzygająca. Zdaniem Piechoty jest o przepis o wyraźnym zabarwieniu eugenicznym.
Jak przypomniał poseł, rząd zapowiedział, że będzie starał się jak najszybciej dostosować te przepisy do wymogów konwencji. Nowelizacja prawa w tym zakresie planowana jest na rok 2014 lub 2015.
Polska złoży też oświadczenie interpretacyjne, w którym wskaże, że kraj interpretuje zapisy konwencji w sposób zezwalający na stosowanie ubezwłasnowolnienia w okolicznościach i sposób określony w prawie krajowym. Chodzi o sytuacje, gdy wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych osoba nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem. Piechota podkreślił, że przepisom tym należy się przyjrzeć i ocenić ich funkcjonowanie.
Polska złoży także zastrzeżenie dotyczące przerywania ciąży. Będą w nim wskazane te zapisy konwencji, które w ocenie Polski nie powinny być interpretowane jako przyznające jednostce prawo do aborcji czy jako nakaz dla państw-stron, żeby zapewnić dostęp do takiego prawa "z wyjątkami określonymi w prawie krajowym". Konwencja stanowi bowiem, że państwa-strony podejmą środki w celu likwidacji dyskryminacji osób niepełnosprawnych we wszystkich sprawach dotyczących małżeństwa, rodziny, rodzicielstwa i związków, w taki sposób, aby zapewnić m.in. "uznanie prawa osób niepełnosprawnych do podejmowania swobodnych i odpowiedzialnych decyzji o liczbie dzieci i czasie urodzenia dzieci oraz do dostępu do dostosowanych do wieku edukacji i informacji dotyczących prokreacji i planowania rodziny, a także środków niezbędnych do korzystania z tych praw".
Posłowie wszystkich klubów poparli projekt; głosowanie nad nim odbędzie się jeszcze podczas bieżącego posiedzenia Sejmu.
Konwencja zawiera przepisy zakazujące dyskryminowania niepełnosprawnych, a także nakazujące: tworzenie warunków do korzystania przez nich z praw na równi z innymi osobami oraz wprowadzenie rozwiązań specjalnie do nich adresowanych. Konwencja podkreśla znaczenie, jakie mają dla niepełnosprawnych samodzielność i niezależność. Zwraca uwagę na potrzebę ich udziału w procesach decyzyjnych, a także znaczenie dostępności np. do opieki zdrowotnej, edukacji, informacji i komunikacji.
Zgodnie z konwencją pojęcie "osoby niepełnosprawnej" obejmuje osoby, które - oprócz długotrwale naruszonej sprawności fizycznej, umysłowej, intelektualnej lub w zakresie zmysłów - mają także problemy z pokonywaniem różnych barier, wynikające np. z postaw innych ludzi i środowiska.
W Polsce jest ok. 5,5 mln niepełnosprawnych. Najczęstszą przyczyną niepełnosprawności są schorzenia układu krążenia, narządów ruchu i neurologiczne. (PAP)
akw/ abr/ as/
