Na wystawach muzealnych powinno być pokazywane zarówno dobro, jak i zło, muzea nie mogą unikać tematów tabu - mówił dyrektor Międzynarodowej Rady Muzeów ICOM Hans-Martin Hinz. Jego występ otworzył w czwartek w Warszawie konferencję poświęconą roli muzeów.
Na konferencji pt. "Rola muzeów w międzynarodowej polityce kulturalnej" w Łazienkach Królewskich w Warszawie spotkali się muzealnicy z Polski, Niemiec i Rosji. Spotkanie potrwa do piątku.
Dyrektor Międzynarodowej Rady Muzeów ICOM mówił m.in. o diametralnej zmianie, jakiej uległa koncepcja muzeów narodowych na przełomie XX i XXI w. Zgodnie z nową ideą, wcielaną w życie od lat 80., muzea powinny szukać dialogu ze zwiedzającymi, inicjować rozmowy o ważnych społecznie kwestiach i podejmować tematy tabu.
W XIX w. - w czasie kształtowania się nowoczesnych narodów - w muzeach skupiano się na prezentowaniu narodowej historii w najlepszym świetle. "Instytucje koncentrowały się na podsycaniu w zwiedzających dumy z bycia częścią narodu, wizyta w muzeum miała wzmacniać poczucie wspólnoty" - mówił Hinz. Jak podkreślił, pod koniec ubiegłego stulecia stało się jasne, że muzea w tradycyjnej postaci nie mogą sprostać potrzebom pogłębionej refleksji na temat historii.
Przykładem instytucji, która wciela nową koncepcję muzeum narodowego, według szefa rady, jest Niemieckie Muzeum Historyczne założona w 1987 r. w Berlinie. "Placówka prezentuje niemiecką historię w kontekście międzynarodowym, pokazuje, jak wpływaliśmy na naszych sąsiadów i jak nasi sąsiedzi wpływali na nas. Sednem ekspozycji jest zarówno dobro, jak i zło" - zaznaczył Hinz. Według niego muzealnikom powinna przyświecać zasada prezentowaniu wielu spojrzeń na historię i kulturę, aby "odwiedzający rozumieli, że nie ma jednej wizji dziejów".
Zdaniem Hinza problemem w realizacji nowych idei jest polityka. Poruszył on problem próby zawłaszczania muzeów przez polityków holenderskich i francuskich w celu promowania własnej wizji historii. W obu krajach w ostatnich latach przygotowywano się do otwarcia muzeów historii narodowej. "Ich koncepcje były szeroko dyskutowane, ruszyły już procedury parlamentarne. Z obu inicjatyw zrezygnowano jednak po wyborach" - mówił prezes ICOM.
Wiceminister kultury Małgorzata Omilanowska przypomniała, że Polska przygotowała w ostatnich latach kilkanaście zagranicznych wystaw na najwyższym światowym poziomie. Realizacja tak wielkich przedsięwzięć, w jej opinii, napotyka jednak wiele barier. Obok finansów problemem są przepisy regulujące wywożenie dzieł sztuki za granicę i ich wypożyczanie z innych krajów.
W polskim ustawodawstwie brakuje np. gwarancji przed konfiskatą. Omilanowska odniosła się do prezentowanej obecnie w Muzeum Narodowym i na Zamku Królewskim w Warszawie polsko-czesko-niemieckiej wystawy "Europa Jagellonica". "Nie przyjechało na nią kilkanaście dzieł z narodowych zbiorów czeskich właśnie dlatego, że my tych gwarancji nie mamy, a Czesi są uwikłani w konflikt prawny ze szwajcarską firmą farmaceutyczną, która ma roszczenia wobec czeskiego skarbu państwa" - mówiła wiceminister.
Wcześniej Diag Human, firma procesująca się z Czechami, zajęła zabytek z ich zbiorów narodowych podczas ekspozycji w Austrii. Jak dodała Omilanowska, w austriackim prawie funkcjonują gwarancje zabezpieczające zagraniczne dzieła sztuki, ale organizatorzy wystawy nie zadbali o to, aby je uruchomić.
Omilanowska powiedziała, że incydent z czeskimi zabytkami, które nie przyjechały na wystawę do Warszawy, przyspieszyły prace ustawodawcze w resorcie kultury. Jak poinformowała, założenia do projektu nowelizacji ustawy o muzeach są już prawie gotowe.
Na konferencji w Warszawie muzealnicy będą rozmawiać także o możliwościach ruchu dzieł sztuki między państwa UE i warunkach prawnych wypożyczania dzieł sztuki na przykładach poszczególnych placówek. Spotkanie zorganizowały: Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Muzeów ICOM, Muzeum w Wilanowie, Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie oraz Instytut Adama Mickiewicza.
Międzynarodowa Rada Muzeów to pozarządowa organizacja muzeów, utworzona w 1946 r. przy wsparciu UNESCO. Obecnie składa się ze 118 komitetów narodowych.(PAP)
mce/ ls/
